Jak się zmieni prawo cywilne po informatyzacji

Projekt przygotowany w ministerstwie sprawiedliwości to kolejny etap informatyzacji postępowania cywilnego. Wprowadza też zmiany w prawie cywilnym. Nowe rozwiązania mają przyspieszyć postępowania sądowe poprzez ograniczenie kognicji sądów, rozszerzenie kompetencji referendarzy sądowych i komorników sądowych, uproszczenie niektórych czynności procesowych oraz zmodyfikowanie tych instytucji, które są wykorzystywane przez uczestników postępowań w celu przedłużania postępowań sądowych. Celem projektowanych regulacji w zakresie postępowania egzekucyjnego jest również zwiększenie efektywności egzekucji. A wszystko razem ma poprawić efektywność pracy sądów i przynieść wymierne oszczędności finansowe.

Ministerstwo sprawiedliwości przedstawiło najważniejsze zmiany.

1. Liberalizacja przepisów dotyczących formy czynności prawnych:

• wprowadzenie materialnoprawnej definicji dokumentu;

• wprowadzenie dokumentowej formy czynności prawnej (złożenie oświadczenia woli w postaci dokumentu, w sposób umożliwiający ustalenie osoby składającej oświadczenie);

• nowe ujęcie formy elektronicznej;

2. Dalsza informatyzacja postępowania cywilnego polega na:

• wprowadzeniu zmian w prawie procesowym dotyczących dowodu z dokumentu (rozróżnienie dowodu z dokumentów zawierających tekst oraz innych dokumentów – np. z zapisem obrazu i dźwięku);

• rozszerzeniu niektórych reguł dotyczących elektronicznego postępowania upominawczego na inne postępowania;

• dopuszczeniu możliwości wnoszenia pism procesowych drogą elektroniczną i dokonywania doręczeń elektronicznych także w „tradycyjnych" postępowaniach cywilnych („elektroniczne biuro podawcze");

• wprowadzeniu zmian dotyczących protokołu elektronicznego (rozszerzeniu treści protokołu skróconego, organu decydującego o transkrypcji, zmiany formy ugody sądowej, dopuszczeniu elektronicznego uzasadniania orzeczeń);

• wprowadzeniu zmian w zakresie przeprowadzania posiedzenia i dowodu za pomocą urządzeń umożliwiających dokonanie czynności na odległość;

• wprowadzeniu zmian przepisów o elektronicznym postępowaniu upominawczym (umożliwienie powodowi złożenia wniosku o umorzenie postępowania w razie zaistnienia określonych zdarzeń procesowych);

• wprowadzeniu elektronicznego postępowania w sprawach o nadanie klauzuli wykonalności bankowym tytułom egzekucyjnym;

• wprowadzeniu elektronicznego zajęcia rachunku bankowego;

• wprowadzeniu elektronicznej licytacji ruchomości;

• wprowadzeniu obligatoryjnego przesyłania korespondencji między komornikami sądowymi, organami podatkowymi i administracyjnymi organami egzekucyjnymi.

3. Ograniczenie kognicji sądów polega na:

a) rozszerzeniu kompetencji referendarzy sądowych w:

• postępowaniu upominawczym (aktualnie mogą wyłącznie wydać nakaz zapłaty i zarządzenia, a przewiduje się, że będą mogli wykonywać wszystkie czynności),

• postępowaniu w sprawach depozytowych (z wyłączeniem likwidacji depozytu),

• postępowaniu egzekucyjnym (wszystkie czynności zastrzeżone dla sądu, z wyjątkami dotyczącymi stosowania środków przymusu i niektórych innych czynności);

b) przekazaniu komornikom sądowym niektórych czynności w ramach egzekucji z nieruchomości dokonywanych aktualnie przez sąd (sporządzenie i wykonywanie planu podziału sumy uzyskanej w egzekucji z nieruchomości).

4. Zmiany przepisów dotyczących niektórych czynności procesowych, które doprowadzą do usprawnienia postępowania:

• wyłączenie sędziego (sędzia, którego dotyczy wniosek nie będzie wstrzymywał się od udziału w czynnościach, a dopiero w razie uwzględnienia wniosku sąd zdecyduje o zniesieniu postępowania toczącego się z jego udziałem);

• możliwość wydania wyroku na posiedzeniu niejawnym (brak potrzeby wyznaczania posiedzenia jawnego w razie spełnienia przesłanek określonych w przepisie);

• możliwość odstąpienia od sprawozdania sędziego podczas rozprawy apelacyjnej (za zgodą stron lub w razie niestawiennictwa stron);

• zmiany dotyczące czynności referendarzy sądowych (uzupełnienie podstaw odrzucenia skargi na czynności referendarza i powierzenie referendarzom czynności w postępowaniu upominawczym i w sprawach depozytowych, za wyjątkiem likwidacji depozytu);

• ograniczenie katalogu czynności komornika podlegających zaskarżeniu;

• zmiana trybu wnoszenia i rozpoznawania skargi na czynności komornika;

• uproszczenie czynności związanych z rozstrzygnięciem zbiegu egzekucji (tzw. rozstrzygnięcie zbiegu z mocy ustawy);

• zmiany dotyczące instytucji poszukiwania majątku dłużnika i wprowadzenie komorniczego wyjawienia majątku (ograniczenie zakresu stosowania poszukiwania majątku wpłynie na obniżenie kosztów egzekucji);