SN wyjaśnia wymogi protestów ws. wyborów parlamentarnych i referendum

Sąd Najwyższy opublikował trzy opracowania dotyczące składania protestów wyborczych i po referendum, wyznaczonych na 15 października. Protesty wyborcze i po referendum to co innego niż skargi np. na odmowę przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego przez PKW, czy na nadużycia w agitacji wyborczej rozpoznawanych przez sądy cywilne.

Publikacja: 04.10.2023 15:48

SN wyjaśnia wymogi protestów ws. wyborów parlamentarnych i referendum

Foto: Adobe Stock

Po wynikach wyborów

Protesty przeciwko ważności wyborów do Sejmu lub Senatu wnosi się do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw. Nie ma możliwości skutecznego złożenia protestu przed ogłoszeniem wyników wyborów. Protest można złożyć bezpośrednio do SN (na Punkcie Obsługi Interesantów w budynku SN przy pl. Krasińskich 2/4/6). Można go też nadać w placówce Poczty Polskiej, a nadany u innego operatora musi wpłynąć do SN przed upływem terminu 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Dlatego wysłanie protestu np. kurierem nie gwarantuje zachowania terminu.

Wyborcy przebywający za granicą lub na polskim statku morskim mogą złożyć protest, właściwemu terytorialnie konsulowi, lub kapitanowi statku. W takim przypadku trzeba dołączyć do protestu zawiadomienie o ustanowieniu pełnomocnika lub pełnomocnika do doręczeń, który zamieszkuje w Polsce. Protest nadany do konsula wysłany pocztą zagraniczną lub kurierem musi wpłynąć do urzędu konsularnego przed upływem terminu do wniesienia protestu.

Prawo wniesienia protestu wyborczego ma wyborca, pełnomocnik wyborczy oraz przewodniczący właściwej komisji wyborczej. Takiego prawa nie mają np. fundacje. Protest można wnieść osobiście, ale też przez pełnomocnika (adwokata, radcę). Musi być wniesiony na piśmie. Nieważne będzie wniesienie go faksem, mailem czy przez ePUAP.

Czytaj więcej

Protest wyborczy – kto, gdzie, jak? Zgłaszanie protestu wyborczego

Rozpoznany może być tylko protest zawierający wszystkie formalne wymogi określone w Kodeksie wyborczym, ale też warunki pisma procesowego określone w art. 126 i następne Kodeksu postępowania cywilnego. Chodzi w szczególności:

- oznaczenie wnoszącego protest z podaniem jego adresu i PESEL;

- podanie, w którym z obwodów do głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego w spisie wyborców było umieszczone imię i nazwisko wyborcy wnoszącego protest.Oznaczenie pełnomocnika wraz ze wskazaniem jego adresu jeżeli został ustanowiony i dołączenie pełnomocnictwa;

- wniosek o stwierdzenie nieważności wyborów w danym okręgu wyborczym, wyboru posła lub senatora;

- wskazanie zarzutów i dowodów, na ich poparcie z uzasadnieniem;

- własnoręczny podpis skarżącego lub jego pełnomocnika.

Jeżeli protest wyborczy składa osoba przebywająca za granicą lub na polskim statku morskim – protest musi dodatkowo zawierać oznaczenie pełnomocnika zamieszkałego w Polsce lub pełnomocnika do doręczeń w Polsce ze wskazaniem jego adresów. Należy też dołączyć dokument pełnomocnictwa.

Przed Sądem Najwyższym

Sąd Najwyższy rozpoznaje protesty w składzie 3 sędziów, w postępowaniu nieprocesowym, którego uczestnikami są wnoszący protest, przewodniczący właściwej komisji wyborczej albo jego zastępca oraz przewodniczący właściwej Okręgowej Komisji Wyborczej i Prokurator Generalny.
SN rozpoznaje protesty na posiedzeniu niejawnym, bez udziału osób trzecich, choć ma możliwość skierować sprawę na rozprawę, i w niej mogą wziąć udział uczestnicy postępowania, przedstawiciele mediów i publiczność.

Czytaj więcej

Przewodnik na wybory 2023 r.: Agitacja, wyniki i protesty

Jeżeli przy rozpoznawaniu danego protestu pojawi się konieczność przeprowadzenia dowodu np. przesłuchania świadków czy oględzin kart do głosowania, to SN w praktyce zleca ich przeprowadzenie sądowi powszechnemu, co do zasady na jawnym posiedzeniu.

Takie indywidualne postępowanie SN kończy się opinią, że protest jest niezasadny bądź zasadny. W przypadku zasadności zarzutów trójka sędziów wskazuje, czy stwierdzone nieprawidłowości miały wpływ na wynik wyborów. Po rozpoznaniu wszystkich protestów SN w składzie całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, na podstawie sprawozdania z wyborów PKW oraz tych opinii trzyosobowych składów rozstrzyga o ważności wyborów lub o wyborze posła czy senatora, przeciwko któremu wniesiono protest. Uchwała SN ma być wydana nie później niż w 90. dniu po dniu wyborów.

Podejmując uchwałę o nieważności wyborów lub wyboru posła (senatora), SN stwierdza wygaśnięcie mandatów w zakresie unieważnienia i postanawia o przeprowadzeniu wyborów ponownych lub o podjęciu niektórych czynności wyborczych, wskazując, od której należy ponowić postępowanie wyborcze.

Sprawa referendum

Prawo wniesienia protestu w sprawie referendum przysługuje osobie uprawnionej do udziału w nim, przewodniczącemu obwodowej komisji ds. referendum oraz podmiotowi uprawnionemu do udziału w kampanii referendalnej.

Składania protestów w sprawie referendum wygląda podobnie jak przy protestach wyborczych. Wnosi się je także do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku referendum przez PKW w Dzienniku Ustaw, co może nastąpić w innym dniu niż ogłoszenie wyniku wyborów. Zasady przesyłania protestów w sprawie referendum są takie same jak przy protestach wyborczych. Takie same zasady składania protestów referendalnych jak w przypadku protestów wyborczych dotyczą osób, które składają je, a przebywają za granicą lub na polskim statku morskim. Różnić się będzie natomiast wniosek: w tym wypadku będzie on dotyczył stwierdzenie nieważności referendum lub referendum w obwodzie.

Czytaj więcej

Jaką rolę przed wyborami odgrywa Sąd Najwyższy

SN rozpoznaje protesty w składzie 3 sędziów i jest możliwość postępowania dowodowego np. przesłuchanie świadka. W przypadku wyrażenia opinii o zasadności zarzutów trzech sędziów SN wskazuje, czy stwierdzone nieprawidłowości miały lub nie wpływ na wynik referendum. Po rozpoznaniu wszystkich protestów przeciwko ważności referendum SN w składzie całej Izby Kontroli Nadzwyczajnej, na podstawie sprawozdania z głosowania w referendum PKW oraz tych cząstkowych opinii SN rozstrzyga o ważności referendum (lub nie) w uchwale, która wydana ma być na posiedzeniu jawnym nie później niż w 60. dniu od ogłoszenia wyniku referendum.

Gdyby unieważnienie głosowania w obwodzie lub w obwodach wpływało na wynik referendum, SN postanawia o przeprowadzeniu ponownego głosowania w tym obwodzie lub w obwodach albo wskazuje czynność, od której należy ponowić postępowanie.

Po wynikach wyborów

Protesty przeciwko ważności wyborów do Sejmu lub Senatu wnosi się do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw. Nie ma możliwości skutecznego złożenia protestu przed ogłoszeniem wyników wyborów. Protest można złożyć bezpośrednio do SN (na Punkcie Obsługi Interesantów w budynku SN przy pl. Krasińskich 2/4/6). Można go też nadać w placówce Poczty Polskiej, a nadany u innego operatora musi wpłynąć do SN przed upływem terminu 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Dlatego wysłanie protestu np. kurierem nie gwarantuje zachowania terminu.

Pozostało 89% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Samorząd
Krzyże znikną z warszawskich urzędów. Trzaskowski podpisał zarządzenie
Prawo pracy
Od piątku zmiana przepisów. Pracujesz na komputerze? Oto, co powinieneś dostać
Praca, Emerytury i renty
Babciowe przyjęte przez Sejm. Komu przysługuje?
Spadki i darowizny
Ten testament wywołuje najwięcej sporów. Sąd Najwyższy wydał ważny wyrok
Sądy i trybunały
Sędzia WSA ujawnia, jaki tak naprawdę dostęp do tajnych danych miał Szmydt