Cudzoziemcy pójdą do stolicy ze skargą

Tak uznał prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, interpretując – na prośbę Ministerstwa Finansów – przepisy mogące mieć wpływ na określenie, który sąd administracyjny będzie właściwy do rozpatrywania skarg na wykładnię przepisów podatkowych w sprawach dotyczących cudzoziemców i podmiotów zagranicznych.

To efekt pytań zadanych przez „Rz” ministerstwu w związku z nowym rozporządzeniem prezydenta, które określiło właściwość sądów, by odciążyć sąd administracyjny, który dziś jako jedyny rozpatruje skargi podatników na interpretacje wydawane przez ministra finansów (pisaliśmy o tym: „Niekonstytucyjna zmiana właściwości sądów”, „Rz” z 9 października).

Wątpliwości zrodziło rozporządzenie prezydenta RP z 28 sierpnia 2008 r. w sprawie przekazania rozpoznawania innym wojewódzkim sądom administracyjnym niektórych spraw z zakresu działania ministra właściwego w sferze finansów publicznych, prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych oraz prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (DzU nr 163, poz. 1016). Na jego podstawie skargi na wydane przez nich interpretacje mają być przekazane do wojewódzkich sądów administracyjnych według miejsca zamieszkania lub siedziby (w wypadku podmiotu gospodarczego) skarżącego.

I tu pojawiło się pytanie, do którego sądu mają się skarżyć cudzoziemcy albo nawet Polacy, którzy – tak jak obcokrajowcy – uzyskują tu dochody, np. otrzymują dywidendy, ale nie mają tu ani miejsca zamieszkania, ani siedziby. Chodziło o ustalenie, czy znajdzie się taki sąd w kraju, który ich skargi będzie mógł rozpatrzyć. W przeciwnym razie spora rzesza podatników mogłaby zostać pozbawiona prawa do sądu, a to byłoby niezgodne z konstytucją.

Do tej pory takim sądem we wszystkich sprawach podatkowych był WSA w Warszawie, bo tu swoją siedzibę ma organ wydający interpretacje podatkowe, czyli minister finansów. Po 11 października, czyli po wejściu tego rozporządzenia w życie, do sądów administracyjnych przekazane zostały także te skargi, które wpłynęły już wprawdzie do WSA w Warszawie (tzn. zostały zarejestrowane przed tą datą), ale nie miały wyznaczonego terminu rozprawy.

Według Ministerstwa Finansów w takich wypadkach powinna mieć zastosowanie ogólna zasada zapisana w art. 13 § 2 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (ppsa). Zgodnie z nią do rozpoznania takiej sprawy właściwy może być sąd administracyjny, na obszarze którego znajduje się organ wydający zaskarżoną decyzję.

Takie stanowisko zdaje się potwierdzać prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego, a właściwie działający z jego upoważnienia sędzia Janusz Drachal, przewodniczący Wydziału Informacji Sądowej i zarazem rzecznik prasowy NSA, w odpowiedzi na pytanie MF. Zaraz jednak zaznacza, że ta ogólna zasada może ulegać ograniczeniom, o czym mówi § 3 tego artykułu. Rozporządzenie prezydenta określa inną, niewynikającą z zasady ogólnej, właściwość wojewódzkich sądów administracyjnych (dla wymienionych w tym akcie rodzajowo spraw).

„Rozporządzenie nie reguluje natomiast sytuacji osób, które nie mają miejsca zamieszkania ani siedziby na obszarze właściwości jakiegokolwiek wojewódzkiego sądu administracyjnego (np. podmioty zagraniczne)” – przyznaje prezes NSA w wyjaśnieniach, do których dotarła „Rz”.

Według niego „jednoznacznie wykluczyć należy sytuację, w której osoby takie (tj. podmioty zagraniczne występujące o interpretację podatkową) miałyby zamkniętą drogę sądowoadministracyjnej kontroli tych aktów z tej tylko przyczyny, iż rozporządzenie zmieniające właściwość ogólną nie przewiduje przepisów określających sąd, do którego osoby takie powinny wnieść skargę”. Takie rozumienie tych przepisów – zdaniem prezesa NSA – byłoby niezgodne z konstytucyjną zasadą prawa do sądu.

W takich wypadkach właściwy, według interpretacji prezesa NSA, będzie więc sąd według zasady ogólnej, czyli ten, na obszarze którego ma siedzibę organ wydający interpretację, czyli WSA w Warszawie. Bo „zgodnie z § 8 i 9 rozporządzenia ministra finansów z 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji prawa podatkowego w sytuacji, w której wnioskodawca ma miejsce zamieszkania lub siedzibę poza terytorium RP, a także jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej organu upoważnionego do wydania interpretacji, właściwy miejscowo do jej wydania jest dyrektor Izby Skarbowej w Warszawie”.