Od obecnej kadencji organów gminy stosuje się art. 28aa ustawy o samorządzie gminnym (dalej u.s.g.) przewidujący obowiązek wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przedstawienia raportu o stanie gminy. Wójt będzie przestawiać taki raport radzie gminy co roku, do 31 maja. Po raz pierwszy trzeba wykonać ten obowiązek do końca maja bieżącego roku. Raport o stanie samorządu muszą przedstawiać także zarządy powiatów i zarządy województw. Zarząd powiatu przedstawia raport o stanie powiatu radzie powiatu, a zarząd województwa raport o stanie województwa – sejmikowi województwa. Również w ich przypadku jest na to czas do końca maja (por. art. 30a ustawy o samorządzie powiatu i art. 34a ustawy o samorządzie województwa).

Czytaj też: Do końca marca wójt powinien przedstawić sprawozdanie z wykonania budżetu

Treść raportu

Raport o stanie gminy obejmuje podsumowanie działalności wójta w poprzednim roku, a w szczególności realizację polityk, programów i strategii, uchwał rady gminy i budżetu obywatelskiego. Rada gminy może określić w drodze uchwały szczegółowe wymagania dotyczące raportu.

Przykład:

W uchwale nr LXI/629/2018 Rady Miejskiej w Tarnowie z 11 października 2018 r. (https://bip.malopolska.pl/e,pobierz,get.html?id=1929603), określającej m.in. szczegółowe wymogi, jakie musi spełniać raport o stanie miasta, przyjęto m.in., że ten raport powinien zawierać analizę działalności miasta w obszarach:

1) ogólnej charakterystyki miasta i jego władz,

2) gospodarki, rynku pracy i inwestycji,

3) finansów miasta,

4) gospodarki komunalnej,

5) gospodarki przestrzennej,

6) ochrony środowiska naturalnego,

7) ochrony zdrowia,

8) polityki społecznej,

9) edukacji, kultury, sportu i rekreacji,

10) bezpieczeństwa publicznego i ochrony przeciwpożarowej,

11) administracji, w tym decyzji administracyjnych,

12) promocji miasta, współpracy krajowej i międzynarodowej,

13) współpracy z organizacjami prowadzącymi działalność pożytku publicznego oraz

14) nadzoru właścicielskiego.

Prezydent miasta powinien przedłożyć radzie miejskiej raport w formie papierowej i elektronicznej. Natomiast w uchwale nr V/80/2019 Rady Miejskiej Śmigla z 31 stycznia 2019 r. w sprawie określenia szczegółowych wymogów dotyczących raportu o stanie gminy (https://bip.smigiel.pl/attachments/download/2564) przyjęto m.in., że ten raport powinien składać się z następujących części:

1) część I – burmistrz, urząd gminy i samorządowe jednostki organizacyjne,

2) część II – zadania i kompetencje burmistrza,

3) część III – polityki, strategie, programy i plany oraz 4) część IV – budżet obywatelski i fundusz sołecki. Przykładowo w odniesieniu do samorządowych jednostek organizacyjnych w raporcie trzeba wskazać: 1) imiona i nazwiska kierowników oraz zastępców kierowników,

2) zakres zadań,

3) wielkość zatrudnienia,

4) koszty działalności oraz

4) wykorzystywany majątek.

Raport powinien zostać przedstawiony radzie i radnym w formie dokumentu elektronicznego.

Z uwagi na nieustalenie przez ustawodawcę wzoru raportu o stanie gminy, założenia do tego raportu przygotował np. Związek Miast Polskich (por. http://www.zmp.poznan.pl/uploads/attachment/file/2524/Raport_o_stanie_gminy_-_za_o_enia_ZMP.pdf), dzieląc treść raportu na: wstęp, informacje:

1) ogólne,

2) finansowe,

3) o stanie mienia komunalnego,

4) o realizacji polityk, programów i strategii,

5) o realizacji uchwał rady gminy/miasta,

6) o współpracy z innymi społecznościami samorządowymi oraz

7) o innych istotnych działaniach burmistrza/prezydenta, część analityczną (efekty działań przeprowadzonych w 2018 roku) oraz podsumowanie. Wzór raportu o stanie gminy/powiatu/województwa w 2018 roku przygotowała także Fundacja Batorego (por. http://www.batory.org.pl/upload/files/Programy%20operacyjne/Masz%20Glos/Formularz%20Raportu%20o%20stanie%20gminy,powiatu,wojewodztwa.pdf). W omówieniu do tego raportu zwrócono m.in. uwagę, że publikacji raportu na stronie internetowej powinna towarzyszyć informacja dla mieszkańców o  możliwości udziału w debacie nad raportem.

Przeprowadzenie debaty

Rada gminy rozpatrzy raport o stanie gminy podczas sesji, na której będzie podejmowana uchwała rady w sprawie udzielenia lub nieudzielenia wójtowi absolutorium. Zgodnie z art. 271 ust. 1 ustawy o finansach publicznych uchwałę w sprawie absolutorium trzeba podjąć nie później niż 30 czerwca roku następującego po roku budżetowym (rokiem budżetowym jest rok kalendarzowy). Na tej sesji w pierwszej kolejności rozpatrywany będzie raport o stanie gminy. Nad przedstawionym raportem zostanie przeprowadzona debata, w której radni będą mogli zabierać głos bez ograniczeń czasowych. W debacie będą mogli także zabierać głos mieszkańcy gminy. Mieszkaniec, który chciałby zabrać głos w debacie nad raportem, będzie musiał złożyć do przewodniczącego rady gminy pisemne zgłoszenie, poparte podpisami:

- w gminie do 20 tys. mieszkańców – co najmniej 20 osób, a

- w gminie powyżej 20 tys. mieszkańców – co najmniej 50 osób.

Zgłoszenie trzeba będzie złożyć najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień, na który została zwołana sesja, podczas której ma być przedstawiany raport. Mieszkańcy powinni być dopuszczani do głosu według kolejności otrzymania przez przewodniczącego rady zgłoszenia. Liczba mieszkańców mogących zabrać głos w debacie wynosi 15, chyba że rada postanowi o zwiększeniu tej liczby.

Przykład:

Rada gminy chce, aby w debacie nad raportem o stanie gminy mogło zabrać głos więcej niż 15 mieszkańców. Rada może zwiększyć tę liczbę - np. w uchwale nr VI/40/19 Rady Miejskiej w Szczucinie z 28 lutego 2019 r. w sprawie ustalenia liczby mieszkańców uprawnionych do zabrania głosu w czasie debat nad raportem o stanie gminy (Dz.Urz. woj. małop. z 2019 r. poz. 2073) przyjęto, że w każdej takiej debacie może zabrać głos 18 mieszkańców, którzy złożyli w terminie prawidłowe i kompletne zgłoszenie, o którym mowa w art. 28aa ust. 7 i 8 u.s.g. Rada nie może natomiast ograniczyć liczby mieszkańców mogących zabrać głos na sesji poświęconej raportowi, w stosunku do określonej w u.s.g. (por. np. rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody warmińsko-mazurskiego z 22 października 2018 r., znak PN.4131.372.2018, Dz.Urz. woj. war-maz. z 2018 r. nr 187, poz. 4491).

Wotum zaufania dla wójta

Po zakończeniu debaty nad raportem rada gminy przeprowadzi głosowanie nad udzieleniem wójtowi wotum zaufania. Podjęcie uchwały o udzieleniu wójtowi wotum zaufania będzie wymagać bezwzględnej większości głosów ustawowego składu rady. Niepodjęcie uchwały o udzieleniu wójtowi wotum zaufania będzie równoznaczne z podjęciem uchwały o nieudzieleniu mu wotum zaufania.

W razie nieudzielenia wójtowi wotum zaufania w 2 kolejnych latach, rada gminy będzie mogła podjąć uchwałę o przeprowadzeniu referendum w sprawie odwołania wójta. Trzeba będzie wówczas stosować odpowiednio art. 28a ust. 3 i 5 u.s.g. Powoduje to, że uchwała o przeprowadzeniu referendum z omawianej przyczyny będzie mogła zostać podjęta na sesji zwołanej nie wcześniej niż po upływie 14 dni od dnia podjęcia przez radę uchwały w sprawie nieudzielenia wójtowi wotum zaufania w drugim kolejnym roku, przy czym do podjęcia takiej uchwały będzie potrzebna bezwzględna większość głosów ustawowego składu rady i głosowanie imienne.

W ustawie o samorządzie powiatowym i w ustawie o samorządzie województwa przyjęto inne rozwiązanie. Nieudzielenie przez radę powiatu bądź sejmik województwa wotum zaufania zarządowi powiatu albo zarządowi województwa będzie równoznaczne ze złożeniem wniosku o odwołanie zarządu.

Autorka jest radcą prawnym

podstawa prawna: art. 28aa ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 506)

podstawa prawna: art. 30a ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 511)x

podstawa prawna: art. 2 pkt 2, art. 211 ust. 3, art. 271 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn. DzU z 2017 r. poz. 2077 ze zm.)

podstawa prawna: art. 34a ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jedn. DzU z 2019 r. poz. 512)