Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym w gminie, a jej uchwały zapadają zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowego składu rady, w głosowaniu jawnym, chyba że ustawa stanowi inaczej (art. 14 ust. 1 ustawy o samorządzie gminnym; dalej u.s.g.). Podkreśla się, że w tych wszystkich przypadkach, w których ustawodawca przyznał radzie gminy możliwość wypowiedzenia się w kwestiach merytorycznych, powinno to mieć miejsce w formie uchwały. W razie niespełnienia tego wymogu nie można bowiem mówić o zajęciu stanowiska przez radę jako organ kolegialny (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Bydgoszczy z 5 maja 2008 r., sygn. II SA/Bd 930/07, LEX nr 519068).
Czytaj także: Rada gminy: Kto może wnosić projekty uchwał
Apele, wnioski
Podnosi się jednak, że rada może podejmować także apele, wnioski itp. Zgodnie z wyjaśnieniami zawartymi m.in. w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 25 kwietnia 2017 r. (sygn. I OSK 117/17, LEX nr 2315836) to, że rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym nie ogranicza jej co do możliwości składania np. deklaracji. Deklaracja jest uchwałą rady gminy, ale nie o charakterze stanowiącym, władczym.
Uchwały są formą uzewnętrzniania woli rady gminy, ale mają niejednolity charakter prawny. Jeżeli uchwała nie jest aktem prawa miejscowego ani innym prawnym aktem indywidualnym, którym rada ingerowałaby w sferę praw bądź obowiązków organów państwowych, wójta (burmistrza, prezydenta miasta) lub jakiejkolwiek instytucji mu podległej, czy osób fizycznych bądź prawnych, to nie musi być oparta na normie prawa materialnego (por. wyrok NSA z 18 kwietnia 2018 r., sygn. I OSK 552/18, LEX nr 2494132).
Porządek obrad
Do zadań wójta należy m.in. przygotowywanie projektów uchwał rady gminy (art. 30 ust. 2 pkt 1 u.s.g.). Z tego przepisu nie wynika jednak, aby wójt był jedynym podmiotem, któremu przysługuje inicjatywa uchwałodawcza. Projekty uchwał mogą być przygotowywane także np. przez przewodniczącego rady, komisje rady czy radnych. Podmioty, którym przyznano inicjatywę uchwałodawczą – w sytuacjach, gdy nie przewidział tego ustawodawca – powinny zostać wskazane w statucie gminy (por. art. 3 ust. 1 u.s.g.).