Za naruszenie obowiązków członkowie korpusu służby cywilnej odpowiadają dyscyplinarnie. Dotyczy to zarówno pracowników i urzędników służby cywilnej jak również osób zajmujących wyższe stanowiska w tej służbie. Wszyscy oni ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną, na podobnych zasadach. Jedyną różnicą są odmienne dla urzędników sc i odmienne dla pracowników sc oraz osób zajmujących wyższe stanowiska w sc katalogi kar (patrz tabela). Pozostałe kwestie np. zasady prowadzenia postępowania dyscyplinarnego oraz związane z tym prawa i obowiązki członków korpusu sc (w tym możliwość zakwestionowania orzeczonej sankcji) są już dla wszystkich, bez względu na posiadany przez nich status, takie same.
Tryb, w jakim członek korpusu sc może bronić się przed niesłusznym, jego zdaniem, ukaraniem zależy wyłącznie od tego czy przy wymierzaniu kary od razu prowadzone było postępowanie dyscyplinarne czy też nie. Członkowie korpusu służby cywilnej mogą być bowiem ukarani także bez wszczynania tej mocno sformalizowanej procedury.
Ważne!
Wprowadzenie odpowiedzialności dyscyplinarnej do pragmatyki zawodowej członków korpusu sc oznacza, że nie ponoszą oni odpowiedzialności porządkowej przewidzianej w Kodeksie pracy.
Sprzeciw od kary upomnienia
Taki uproszczony tryb karania, to wymierzenie członkowi korpusu sc przez dyrektora generalnego urzędu kary upomnienia na piśmie. Ale może być zastosowany tylko wtedy, gdy naruszenie obowiązków, jakiego dopuścił się członek korpusu sc, jest mniejszej wagi.
Na zakwestionowanie takiej kary (złożenie sprzeciwu) członek korpusu sc ma siedem dni od momentu jej wymierzenia, czyli od wręczenia mu tego upomnienia na piśmie.
Warto pamiętać, że termin siedmiu dni jest terminem zawitym. W związku z tym wniesienie sprzeciwu po jego upływie, czyni ten sprzeciw bezskutecznym.
I choć sprzeciw członek korpusu sc składa na ręce dyrektora generalnego, to nie on go rozpatruje. Otrzymane odwołanie ma on bowiem obowiązek niezwłocznie przekazać rzecznikowi dyscyplinarnemu urzędu, który w tej sprawie wszczyna i prowadzi postępowanie wyjaśniające.
Sprawdzona, pogłębiona i kompleksowa wiedza dla MŚP
Najpierw więc dochodzi do faktycznego wymierzenia kary, a dopiero potem kara ta jest weryfikowana we wszczętej - poprzez złożenie sprzeciwu - procedurze. Rezultatem postępowania wyjaśniającego może być, bowiem:
- umorzenie tego postępowania – dochodzi do tego, gdy rzecznik dyscyplinarny uzna, że zarzuty stawiane osobie, której dotyczyło postępowanie wyjaśniające nie znajdują potwierdzenia, albo
- przekazanie komisji dyscyplinarnej wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego, gdy w wyniku prowadzonego postępowania wyjaśniającego stawiane członkowie korpusu sc zarzuty potwierdzą się.
Postanowienie o umorzeniu postępowania wyjaśniającego wymaga zgody dyrektora generalnego urzędu. Wyrażając ją dyrektor akceptuje tym samym ustalenia rzecznika dyscyplinarnego zgadzając się, że nie było podstaw do zastosowania kwestionowanej kary. W takiej sytuacji kara ta powinna być zatem anulowana.
Jeśli sprawa trafi do komisji dyscyplinarnej, ta zgodnie z rozporządzeniem prezesa Rady Ministrów z 9 kwietnia 2009 r. w sprawie postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w służbie cywilnej (DzU nr 60, poz. 493) może orzec o:
- utrzymaniu w mocy kary upomnienia na piśmie lub
- uniewinnieniu obwinionego od zarzucanego mu czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu sc.
Orzeczenie komisji dyscyplinarnej uprawomocnia się z dniem upływu terminu przewidzianego w art. 126 ust. 7 ustawy o sc, czyli 14 dni od dnia doręczenia orzeczenia stronom, o ile nie został złożony środek odwoławczy.
Odwołanie do II instancji
Ukaranie członka korpusu sc za poważniejsze naruszenie obowiązków wymaga już przeprowadzenia postępowania dyscyplinarnego. Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej strony (obwiniony i rzecznik dyscyplinarny) mogą odwołać się, za pośrednictwem komisji dyscyplinarnej I instancji, do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej Służby Cywilnej (WKDSC) w ciągu 14 dni od dnia doręczenia im orzeczenia. I jest to termin zawity. Jeśli we wskazanym terminie tego nie zrobią, orzeczenie komisji I instancji staje się prawomocne.
Komisja dyscyplinarna I instancji przekazuje odwołanie wraz z aktami sprawy WKDSC w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania. Ta po przeprowadzeniu rozprawy orzeka o:
- utrzymaniu w mocy orzeczenia komisji dyscyplinarnej, wydanego w I instancji;
- zmianie orzeczenia komisji dyscyplinarnej, wydanego w I instancji, w całości lub w części albo
- uchyleniu orzeczenia komisji dyscyplinarnej, wydanego w I instancji, w całości lub w części.
Jeżeli materiał dowodowy zgromadzony przez komisję dyscyplinarną orzekającą w I instancji nie pozwala na wydanie jednego z wymienionych wyżej orzeczeń, WKDSC orzeka o uchyleniu orzeczenia komisji dyscyplinarnej wydanego w I instancji i przekazaniu sprawy do ponownego rozpoznania.
Odwołanie do sądu
Od orzeczenia tej komisji (orzekającej w II instancji) przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na miejsce zamieszkania obwinionego. Wnosi je za pośrednictwem WKDSC. Odwołanie takie może złożyć jedna ze stron (obwiniony i rzecznik dyscyplinarny) oraz szef sc. Zgodnie z art. 127 ust. 3 usc do rozpoznania odwołania stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego (k.p.c.) o apelacji. Pomimo, iż cytowany przepis używa stwierdzenia, „do rozpoznania odwołania" w piśmiennictwie przyjmuje się (np. H. Szewczyk Stosunki pracy w służbie cywilnej, Wolters Kluwer Warszawa 2010 r.), że przepisy k.p.c stosuje się do całej procedury odwoławczej, tj. nie tylko do rozpatrywania, ale i wszczęcia odwołania od orzeczenia WKDSC w II instancji do sądu apelacyjnego- sądu pracy i ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że termin do wniesienia odwołania wynosi 14 dni od dnia doręczenia stronie orzeczenia WKDSC działającej w II instancji (art. 369 §1 k.p.c.).
Z dniem upływu terminu na złożenie odwołania do sądu apelacyjnego – sądu pracy i ubezpieczeń społecznych (o ile środek odwoławczy nie został złożony), orzeczenie WKDSC wydane w II instancji uprawomocnia się. Od orzeczenia sądu apelacyjnego skarga kasacyjna nie przysługuje. Wynika to stąd, że odwołanie do sądu apelacyjnego pomyślane zostało w założeniu, jako nadzór jurysdykcyjny nad orzecznictwem dyscyplinarnym, a nie zastąpienie postępowania przed komisjami dyscyplinarnymi postępowaniem sądowym (postanowienie SA w Warszawie z 21 sierpnia 2000 r. III APo 10/00, PPr. 2001 nr 2, str. 46).
Wprowadzenie tej „trzeciej" (sądowej) instancji, zdaniem prof. J. Jagielskiego (Ustawa o służbie cywilnej. Komentarz LexisNexsis Warszawa 2010 r.) służy przede wszystkim wzmocnieniu ochrony obwinionego, który dostaje tu dodatkowy środek prawny, pozwalający mu na skuteczniejsze dochodzenie swoich racji w przedmiocie odpowiedzialności dyscyplinarnej. Może to, bowiem czynić już nie tylko w ramach struktur orzecznictwa dyscyplinarnego, ale także przed sądem, jako organem niezależnym (i niezawisłym) niepozostającym w jakimkolwiek związku z organami dyscyplinarnymi i sprawowanym przez nie orzecznictwem.
Warto dodać, że podobne rozwiązania istnieją w wielu korporacjach zawodowych (adwokatów, radców prawnych, notariuszy), w których ostateczne orzeczenia w postępowaniu dyscyplinarnym również mogą być zaskarżane do sądu.
podstawa prawna: art. 113-115, art. 126-127 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r., poz. 1345 ze zm.)
Czy komisja może zmienić rodzaj kary
- Pracownik służby cywilnej złożył sprzeciw od wymierzonej mu kary upomnienia na piśmie. Rzecznik dyscyplinarny po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego przekazał sprawę komisji dyscyplinarnej. Czy komisja ta może uznać, że wymierzona przez dyrektora kara była za słaba i wymierzyć mu surowszą sankcję?
Nie. Mimo tego, że postępowanie dyscyplinarne w sprawie wywołanej sprzeciwem wobec kary upomnienia na piśmie prowadzi się, z braku odmiennych uregulowań, w takim samym trybie jak inne tego typu postępowania, czyli na podstawie art. 125 i następnych ustawy o służbie cywilnej oraz na podstawie rozporządzenia prezesa Rady Ministrów z 9 kwietnia 2009 r., zakres rozstrzygnięć, jakich dokonać może komisja dyscyplinarna w tej sprawie jest tu nieco ograniczony. W takim przypadku może ona, bowiem orzec tylko o:
- utrzymaniu w mocy kary upomnienia na piśmie lub
- uniewinnieniu obwinionego od zarzucanego mu czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu służby cywilnej.
Nie może ona, zatem wymierzyć członkowi korpusu sc za dane przewinienie innej kary niż zastosowana wcześniej przez dyrektora generalnego urzędu. Wywołane sprzeciwem od kary upomnienia na piśmie postępowanie dyscyplinarne jest, bowiem tylko sposobem weryfikacji sankcji wymierzonej jednostronną decyzją przełożonego a nie zwykłym postępowaniem dyscyplinarnym, w którym zachowanie członka korpus sc oceniane jest przez komisję i to ona decyduje, czy powinien on za nie ponieść odpowiedzialność dyscyplinarną czy też nie. I jeśli uzna, że tak, wymierzyć mu (wedle swego uznania) jedną z kar wymienionych w art. 114 ustawy o sc biorąc pod uwagę stopień winy i rodzaj czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu tej służby, jego skutki oraz zachowanie się obwinionego przed popełnieniem czynu stanowiącego naruszenie obowiązków członka korpusu sc i po jego popełnieniu.
podstawa prawna: Art. 114-115, art. 126-127 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)
podstawa prawna: § 30, § 31 ust. 2 rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z 9 kwietnia 2009 r. w sprawie postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w służbie cywilnej (Dz.U. Nr 60, poz. 493)
Czy szef służby cywilnej może ingerować w postępowanie dyscyplinarne
- Urzędnikowi służby cywilnej komisja dyscyplinarna wymierzyła karę obniżenia stopnia służbowego. Urzędnik uważa, że bezpodstawnie. Od tego orzeczenia odwołał się, więc do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej Służby Cywilnej. Dodatkowo na to rozstrzygniecie poskarżył się do szefa sc, jako najwyższego przełożonego wszystkich członków korpusu sc. Czy taka „ skarga" ma sens?
Co do zasady nie. Od orzeczenia komisji dyscyplinarnej obwinionemu przysługuje, bowiem odwołanie tylko do Wyższej Komisji Dyscyplinarnej Służby Cywilnej, (co zresztą urzędnik sc zrobił). A następnie, jeśli orzeczenie tej komisji nadal będzie dla niego niesatysfakcjonujące - odwołanie do sądu apelacyjnego - sądu pracy i ubezpieczeń społecznych właściwego ze względu na jego miejsce zamieszkania. Odwołanie do sądu wnosi się za pośrednictwem Wyższej Komisji Dyscyplinarnej Służby Cywilnej.
Przy czym oprócz stron, czyli obwinionego i rzecznika dyscyplinarnego odwołanie takie złożyć może też szef służby cywilnej. I jest to jedyny sposób, w jaki może on „interweniować" w opisanej w pytaniu sprawie. Jak podkreśla się w piśmiennictwie (prof. J. Jagielski Ustawa o służbie cywilnej Komentarz LexisNexsis Warszawa 2010 r.) odwołanie złożone przez szefa służby cywilnej jest instrumentem prawnym tego organu, służącym do sprawdzania prawidłowości i zasadności orzeczeń dyscyplinarnych, a przez to do włączania się szefa sc w proces zapewniania przestrzegania obowiązków i zasad służby cywilnej przez członków korpusu tej służby. Odpowiedzialność dyscyplinarna wiąże się ściśle z tymi zadaniami, a szef służby cywilnej odpowiada za poziom ich realizacji w skali całej służby cywilnej. Jego prawo wnoszenia odwołań do sądu może być też wykorzystywane w konkretnych sprawach w interesie osób obwinionych (ukaranych) i do zapewnienia im ochrony. W takim znaczeniu zainteresowanie szefa sc, postępowaniem dyscyplinarnym, które zdaniem obwinionego prowadzone było nierzetelnie może mieć sens.
podstawa prawna: Art. 114-115, art. 126-127 ustawy z 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 1345 ze zm.)
Co mówi prawo
Art. 369 kodeksu postępowania cywilnego
§ 1. Apelację wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok, w terminie dwutygodniowym od doręczenia stronie skarżącej wyroku z uzasadnieniem.
§ 2. Jeżeli strona nie zgłosiła wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem w terminie tygodniowym od dnia ogłoszenia sentencji, termin do wniesienia apelacji biegnie od dnia, w którym upłynął termin do zgłoszenia takiego wniosku.
§ 3. Termin, o którym mowa w § 1 i 2, uważa się za zachowany także wtedy, gdy przed jego upływem strona wniosła apelację do sądu drugiej instancji. W takim wypadku sąd ten niezwłocznie przesyła apelację do sądu, który wydał zaskarżony wyrok.
