Kancelarie odszkodowawcze. Adam Bodnar zmienił zdanie?

Rzecznik praw obywatelskich Marcin Wiącek zwrócił się do swojego poprzednika, a obecnie ministra sprawiedliwości, Adama Bodnara, z pytaniem o obiecywane uporządkowanie kwestii kancelarii odszkodowawczych. Minister w odpowiedzi wskazał, że problem okazał się złożony i wymaga uwzględnienia stanowisk oraz interesów wszystkich stron.

Publikacja: 19.05.2025 19:05

Kancelarie odszkodowawcze. Adam Bodnar zmienił zdanie?

Foto: Adobe Stock

dgk

To kolejne wystąpienie RPO do MS w tej sprawie. W 2022 r. RPO wystąpił do ówczesnego ministra sprawiedliwości Zbigniewa Ziobry sygnalizując spory napływ skarg na działalność tzw. kancelarii odszkodowawczych, czyli podmiotów, które w imieniu poszkodowanych obywateli dochodzą roszczeń o odszkodowanie. Wskazał na takie problemy jak: pobieranie przez kancelarie zbyt wygórowanego wynagrodzenia, ważność umowy poszkodowanego z kancelarią, gdy jego stan uniemożliwiał mu świadome podjęcie takiej decyzji, a także ryzyko nieotrzymania środków przez klienta kancelarii bądź otrzymania ich z opóźnieniem, gdy wypłacone odszkodowanie trafi najpierw na konto firmy odszkodowawczej.

Nowy minister sprawiedliwości Adam Bodnar w sierpniu 2024 r. rozmawiał na ten temat z prezesem Naczelnej Rady Adwokackiej Dariuszem Rosatim. Samorządy prawnicze domagają się uregulowania działalności kancelarii odszkodowawczych, które postrzegają jako nieuczciwą konkurencję. Minister stwierdził po tym spotkaniu, że popiera idę regulacji tego typu usług, rozważenia wymaga jedynie „zakres koniecznej ingerencji państwa w wolność gospodarczą, tj. staranne wyważenie gwarancji konstytucyjnych leżących u podstaw mającej zostać uregulowaną materii”. Po spotkaniu ze strony MS padło wiele deklaracji dotyczących realizacji postulatów, które środowisko adwokackie formułuje od lat.

Czy od tego czasu powstały jakieś projekty przepisów? Jak poinformował Adam Bodnar, odbyło się seminarium na temat działalności kancelarii odszkodowawczych. Dyskusja pokazała "złożoność i wieloaspektowość" zagadnienia oraz "konieczność uwzględnienia wielu uwarunkowań" przy wprowadzeniu ewentualnych regulacji. "Przy czym przedstawione w trakcie tej dyskusji propozycje mierzące się z tym tematem, nie pozwoliły dotychczas na zaproponowanie prostych i uwzględniających potrzeby rynku rozwiązań” - napisał szef MS.

Chodzi przede wszystkim o to, że uregulowanie usług kancelarii odszkodowawczych oznacza ograniczenia w ich świadczeniu. Naczelna Rada Adwokacka optuje za wprowadzeniem wyłączności działania w imieniu poszkodowanych adwokatom i radcom prawnym, a tym samym zablokowaniu świadczenia pomocy prawnej przez tzw. kancelarie odszkodowawcze.

„Nie wydaje się jednak właściwym rozwiązaniem problemu postulowane przez przedstawicieli samorządu adwokackiego i radcowskiego wprowadzenie konkretnych zmian w ustawach dotyczących tych korporacji zawodowych. Zmiany te mogłyby bowiem wpłynąć na monopol świadczenia takich usług i doprowadzić do wyeliminowania z rynku części przedsiębiorców, co jednocześnie może uderzać także w konsumentów pozbawiając ich łatwiejszego i przede wszystkim tańszego dostępu do specjalistycznej pomocy przy realizacji ich praw, zanim jeszcze zaistnieje konieczność wszczęcia postępowania sądowego” - wskazał Adam Bodnar.

Minister zauważa, że tzw. kancelarie odszkodowawcze działają głównie na etapie przedprocesowym, świadcząc usługi wsparcia obywatelom w ramach ich relacji z ubezpieczycielami. „Działalność tzw. kancelarii odszkodowawczych jest zaś szczególnie istotna dla tych konsumentów, których sytuacja materialna nie pozwala na skorzystanie z usług radców prawnych czy adwokatów” - stwierdza Adam Bodnar.

Jeśli chodzi o możliwości zwiększenia ochrony konsumentów w razie wyrządzenia szkody przy wykonywaniu czynności doradztwa odszkodowawczego, to – zdaniem Bodnara – istnieją mechanizmy, które już teraz można stosować. Wskazał na obowiązek ubezpieczenia działalności od odpowiedzialności cywilnej, wykorzystanie katalogu niedozwolonych postanowień umownych określonych w Kodeksie cywilnym. Zdaniem ministra może okazać się, że „wystarczającym do zapewnienia ochrony konsumentów, jest stosowanie obowiązujących przepisów prawa”

Reasumując, wykazana powyżej złożoność przedmiotowego zagadnienia sprawia, że ewentualne rozwiązania służące rozwiązaniu zdiagnozowanych problemów powinny uwzględniać stanowiska i interesy wszystkich stron, tak aby opracowane regulacje odpowiadały faktycznym potrzebom przedsiębiorców prowadzącym tzw. kancelarie odszkodowawcze, a także konsumentów korzystających z ich usług oraz państwa. W dyskusji tej nie powinno zabraknąć głosu ze strony Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, który dysponuje wiedzę o istniejących problemach w tym obszarze, a nadto Ministerstwa Rozwoju i Technologii jako resortu odpowiedzialnego za politykę gospodarczą państwa.

Dlatego też aktualną rolą Ministerstwa Sprawiedliwości jest określenie rzeczywistej skali problemu i poszukanie optymalnych rozwiązań służących wyeliminowaniu stwierdzonych nieprawidłowości. Celem tych wszystkich działań powinno być zaś ewentualne wypracowanie takich propozycji, które mogłyby wpłynąć na skuteczniejszą ochronę klientów tzw. kancelarii odszkodowawczych, przy jednoczesnym uwzględnieniu praw przedsiębiorców, w tym również lepszego stosowania obowiązujących już regulacji prawnych. Należy bowiem wyważyć interes konsumenta, aby miał on jak najłatwiejszy dostęp do pomocy przy dochodzeniu swoich roszczeń, która to pomoc byłaby jednocześnie na wysokim poziomie oraz interes przedsiębiorców, którzy realizując swoje konstytucyjne prawo do wolności działalności gospodarczej, chcą funkcjonować w tym obszarze. Dopiero te wszystkie działania pozwolą na prawidłową ocenę zasadności wprowadzenia do polskiego porządku prawnego potencjalnych regulacji w zakresie funkcjonowania tzw. kancelarii odszkodowawczych.

Jednocześnie na koniec pragnę zaznaczyć, że rozumiejąc wszystkie argumenty przedstawiane przez strony zaangażowane w przedmiotową problematykę oraz dążąc do wypracowania najwłaściwszych propozycji wspólnych działań mogących wpłynąć na lepsze stosowanie prawa oraz na skuteczniejszą ochronę praw konsumentów, Ministerstwo Sprawiedliwości zaplanowało w najbliższym czasie spotkanie m.in. z przedstawicielami Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, które z pewnością przyczyni się do optymalizacji prac w ww. zakresie.

Według „Planu działań Ministerstwa Sprawiedliwości na rok 2024”, wśród planowanych w 2024 r. zadań wskazano kontynuację prac nad projektem ustawy o świadczeniu usług w zakresie dochodzenia roszczeń o zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę wynikającą z czynu niedozwolonego. Podkreślono, że resort dostrzega pilną potrzebę wprowadzenia przepisów, które zapewniłyby większą ochronę konsumentów i poprawiłyby transparentność na tym rynku.