ZSRR w wojnie z Niemcami stracił o 1,5 mln żołnierzy więcej

W przeddzień rosyjskiego Dnia Zwycięstwa poinformował o tym Aleksander Kańszin szef komisji bezpieczeństwa narodowego Izby Społecznej (doradczej instytucji w 1/3 mianowanej przez prezydenta, a w 2/3 – przez prezydenckich nominatów).

Wcześniej rosyjskie ministerstwo obrony i wojskowi historycy z nim związani twierdzili, że w czasie wojny armia straciła ok. 7,1 mln żołnierzy. Obecnie Kańszin powiedział, że wojska lądowe, lotnictwo i flota straciły w czasie wojny 8,5 mln żołnierzy, wojska pograniczne (podległe NKWD) – 61,4 tys. żołnierzy, a wojska wewnętrzne NKWD – 97,7 tys. Straty liczono od wybuchu wojny radziecko-niemieckiej 21 czerwca 1941 roku, nie obejmują więc wojny z Polską, okupacji republik nadbałtyckich i rumuńskiej Besarabii oraz krwawej „wojny zimowej” z Finlandią (historycy dotychczas spierają o to, ile żołnierzy stracił w niej ZSRR). Obejmują natomiast wojnę z Japonią na Dalekim Wschodzie w sierpniu 1945.

Dane zatwierdzone wreszcie oficjalnie znane są od ponad 20 lat. W 1993 roku opublikowała je komisja wojskowych historyków na czele z generałem Grigorijem Kriwoszejewem. Jednak ówczesne władze odmówiły uznania ich za oficjalne, twierdząc że nie chcą wtrącać się w spory historyków.

W Rosji po 1991 roku rozgorzał bowiem bardzo ostry spór o wielkość strat armii i całego ZSRR w czasie wojny. Cywilni historycy nie związani z wojskowym establishmentem twierdzili, że wojskowe straty były znacznie większe niż chcą przyznać generałowie. Radzieccy i rosyjscy generałowie starali się bowiem tak manipulować statystyką, by stosunek strat radzieckich i niemieckich był jak najkorzystniejszy dla armii radzieckiej.

Obecnie szacunki strat wojskowych wahają się od 8,67 mln zabitych i zmarłych (podanych przez komisję gen. Kriwoszejewa) do nawet 22,4 mln (obliczonych przez historyka Borysa Sokołowa). Większość sądzi jednak, że wyniosły od 11,2 mln do 12,5 mln żołnierzy.

Sam generał Kriwoszejew zastrzegał się, że w obliczeniach nie uwzględnił ok. 4,5 mln radzieckich jeńców. Trudno bowiem ustalić ilu z nich zmarło w niemieckich obozach, a ile w radzieckich już po powrocie (wszyscy wracający musieli przejść przez „punkty filtracyjne” NKWD) oraz ilu zgłosiło się do służby w kolaboracyjnych formacjach i co się z nimi stało. Nieznany jest też los ok. 0,5 mln poborowych, którzy mieli się stawić do jednostek w pierwszych dniach wojny i zaginęli w chaosie walk pierwszych dni. Dotychczas nic nie wiadomo też o 200 tys. dezerterów, jacy uciekli z radzieckich oddziałów w trakcie całej wojny i nigdy ich nie odnaleziono.

Policzenie zabitych żołnierzy jest trudne z powodu chaosu w archiwach i braku dokumentów. Szczególnie dotyczy to pierwszego roku wojny, ale i później wielu poborowych z wyzwalanych terytoriów szybciej ginęło niż zostało odnotowanych w jakichś wojskowych dokumentach. Pierwsze szacunki radzieckich strat odbyły się w 1946 roku w postaci czegoś w rodzaju spisu powszechnego. Ankieterzy odwiedzali wszystkie miejscowości ZSRR pytając mieszkańców, czy ktoś z ich sąsiadów poszedł na wojnę, a jeśli tak to co się z nim stało.