Odrzuceni imigranci nie chcą wracać

Do UE imigranci wciąż płyną, ale obecnym liczbom daleko do tych z 2015 r. W wyniku kryzysu UE uzgodniła wtedy obowiązkową relokację uchodźców z Grecji i Włoch do pozostałych państw UE. W środę Europejski Trybunał Obrachunkowy przedstawił raport oceniający wykonanie tej decyzji.

Początkowo państwa członkowskie zgodziły się na relokację 160 tys. osób, potem ta liczba została zmniejszona do 98,6 tys. Ostatecznie relokacją objęto 34 705 osób, przy czym nikogo nie przyjęły Polska i Węgry – nielegalnie, oraz Wielka Brytania i Dania – legalnie, korzystając z przysługującego im wyjątku od udziału we wspólnej unijnej polityce migracyjnej. Zdaniem ETO ta luka między ustaloną a ostateczną liczbą relokowanych azylantów pokazuje, że mechanizm nie działał sprawnie. Imigrantów we Włoszech i Grecji było znacznie więcej, ale kryteria uzgodnionego mechanizmu, czas jego stosowania i wreszcie praktyczne wykonanie spowodowały, że relokacji było mniej. Początkowo w obu krajach, a szczególnie w Grecji, władze nie radziły sobie z rejestrowaniem imigrantów i weryfikowaniem, czy spełniają oni kryteria do relokacji, a więc przede wszystkim, czy pochodzą z krajów, dla których w państwach UE obowiązuje niski wskaźnik odrzuceń wniosków o azyl. UE pomagała, przekazując pieniądze i ekspertów na tworzenie tzw. hotspotów.

– Działania UE w tych krajach były potrzebne, ale nie przyniosły pełnych efektów – uważa Leo Brincat, członek ETO odpowiedzialny za to sprawozdanie.

Traumatyczne doświadczenie z 2015

Poza tym na ocenę mechanizmu relokacji wpływa także fakt, że nie zawsze azylanci zostawali w kraju, do którego zostali wysłani. Wiele państw UE nie prowadzi statystyk dotyczących wtórnych migracji, ale niektóre podają te dane. I tak z Litwy wyjechało 86 proc. relokowanych uchodźców, ze Słowacji – 81 proc., z Portugalii – 56 proc. a z Estonii – 44 proc. To potwierdza argumenty krytyków relokacji, którzy twierdzili, że imigranci chcą pojechać do zamożniejszych krajów Europy Zachodniej, gdzie są już społeczności imigranckie i łatwiej będzie im się tam odnaleźć.

Poza wątpliwym wymiarem praktycznym mechanizm relokacji nie zdał przede wszystkim testu politycznego. W UE powszechnie ocenia się, że wprowadzenie go w głosowaniu większościowym, przy sprzeciwie kilku krajów Europy Środkowo-Wschodniej, doprowadziło do głębokich podziałów. Dlatego w trwającej teraz dyskusji o reformie systemu azylowego pomysł stałego obowiązkowego rozdzielnika uchodźców został pogrzebany. Propozycja odchodzącej Komisji Europejskiej nie została przyjęta, a ekipa nowej przewodniczącej Ursuli von der Leyen zamierza przygotować nowy pakiet, który będzie przedstawiony w lutym przyszłego roku.

– Teoretycznie można by go przyjąć w głosowaniu większościowym. Ale doświadczenie z 2015 r. jest traumatyczne. Nie chcemy znów otwierać tych ran – mówi nam nieoficjalnie wysoko postawiony przedstawiciel nowej Komisji.