Wzięła darowiznę i poszła swoją drogą. SN rozstrzygnął spór babci z wnuczką

To, że ktoś robi z otrzymanym w darowiźnie majątkiem, co uważa za stosowne, to nie jest rażąca niewdzięczność, która uzasadniałaby odwołanie darowizny – orzekł Sąd Najwyższy.

Darowizna i biznes

Szczecińskie sądy, w tym apelacyjny, oddaliły żądania babki, aby wnuczka oddała jej dużą darowiznę: kilkadziesiąt milionów złotych darowanych w formie udziałów w spółce posiadającej w majątku nieruchomości.

Była to nietypowa darowizna, która była element szerszej nieformalnej operacji majątkowej w rodzinie. Babka, która zakładała spółkę, a rozwinęła ją córka z mężem, otrzymała znaczną część udziałów w spółce, a następnie darowała je wnuczce. Ta zaczęła zarządzać spółką nie tak, jak oczekiwała babka. Postanowiła więc ona odwołać darowiznę, pozwała wnuczkę i chciałaby, by sąd potwierdził cofnięcie darowizny.

Czytaj więcej

Spadki i darowizny

Awantura o darowiznę: Córka wystąpiła z komornikiem przeciw matce

Przy ocenie rażącej niewdzięczności istotne jest nie tylko zachowanie obdarowanego wobec darczyńc...

Zarzuty babki skupiły się na kwestii, czy do rażącej niewdzięczności (określonej w art. 898 § 1 k.c., która jest warunkiem odwołania darowizny) mogą być zaliczone zachowania obdarowanego podjęte w celu ochrony choćby słusznego interesu spółki, ale godzące w jej córkę. Kwestionowane działania przekładać się miały na sytuację życiową babki, jej ból i poczucie krzywdy, a w sferze materialnej powodowały niedostatek. Drugie zagadnienie to, czy obdarowany wysoką darowizną zobowiązany jest także do zachowania wdzięczności względem osoby będącej rzeczywistym dysponentem darowanego majątku, w tym wypadku córki powódki.

Sąd apelacyjny stwierdził, że na pozwanej spoczywał obowiązek wdzięczności również względem rodziców, których staraniem powstał majątek darowany jej przez babkę. Uznał jednak, że wnuczka była uprawniona podjąć działania zmierzające do zabezpieczenia jej praw, skoro jej matka podejmowała szereg działań szkodzących jej interesom majątkowym – nie dopuściła się więc rażącej niewdzięczności w rozumieniu art. 898 § 1 k.c.

Babka nie dała za wygraną i odwołała się do Sądu Najwyższego, ale ten nie znalazł podstaw do potwierdzenia uwzględnienia skargi kasacyjnej babki.

Czytaj więcej:

Prawo w firmie

Ryzyko podarowania potomkowi udziałów w spółce

Podarowanie dziecku znaczących udział...

Pro

Odwołanie darowizny jest wyjątkiem

Sąd Najwyższy wskazał, że możliwość odwołania darowizny z powodu rażącej niewdzięczności obdarowanego jest instytucją wyjątkową, więc przesłanka odwołania powinna być poddana wykładni restryktywnej. Stąd sposobu dysponowania przez obdarowanego przedmiotem darowizny (jego własnością) nie można kwalifikować jako przesłanki rażącej niewdzięczności bez wykazania, że ma on przełożenie na kształtowanie się relacji interpersonalnych obdarowanego z darczyńcą w stopniu uzasadniającym uznanie, że takie zachowanie jest rażąco naganne pod względem moralnym. Nie może być o tym mowy, gdy obdarowany dopuszcza się wobec darczyńcy działań godzących w jego dobra, ale czyni to nieumyślnie, a nawet umyślnie, lecz nie wykraczając poza ramy zwykłych konfliktów życiowych (rodzinnych) w określonym środowisku lub wywołanych zachowaniem darczyńcy.

– Pojęciem rażącej niewdzięczności objęte jest świadome zachowanie obdarowanego skierowane przeciwko darczyńcy w nieprzyjaznym zamiarze, cechujące się znacznym nasileniem złej woli i zmierzające do wyrządzenia mu krzywdy lub szkody majątkowej, które jest w świetle obowiązujących zasad moralnych oceniane wysoce ujemnie. O takiej kwalifikacji nie decyduje subiektywne poczucie darczyńcy – wskazał w konkluzji uzasadnienia sędzia Roman Trzaskowski.

Sygnatura akt: I CSK 6434/22