RPO: nowe uchwały śmieciowe naruszają konstytucyjną zasadę równości podatkowej i prawo unijne

Ustawa nie zawiera wytycznych czy wskazań, jakimi rady gmin mają się kierować przy wyborze metody (metod) określania wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

- Nie oznacza to wszakże, że rady gmin dysponują pełną dowolnością w wyborze metody. Przeciwnie, jest ona ograniczona przepisami prawa unijnego, a także konstytucyjną zasadą równości daninowej, które są wszakże – jak pokazuje praktyka – powszechnie pomijane przez gminy, które koncentrują się na zapewnieniu stabilnego finansowania systemowi gospodarowania odpadami komunalnymi - zauważa RPO w wystąpieniu do ministra klimatu i środowiska Michała Kurtyki.

Wskazuje na  art. 84 Konstytucji RP z którego wywodzona jest  zasada powszechności ponoszenia danin publicznych i równości opodatkowania, która oznacza, że wszyscy na równych zasadach powinni przyczyniać się do pokrywania wspólnych potrzeb.

- Sprawiedliwość daninowa oznacza, że nie można różnicować zasad opodatkowania obywateli znajdujących się w tej samej sytuacji faktycznej. Daniny mogą być różne, jeśli różna jest sytuacja obciążonych nimi obywateli – podkreśla RPO. – Zasada ta nabiera szczególnego znaczenia w odniesieniu do danin publicznych o charakterze ekwiwalentnym, stanowiących swoistą "zapłatę" za świadczoną "usługę publiczną", a taką daniną jest opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi - dodaje.

Z kolei jedną z naczelnych zasad ochrony środowiska na terenie całej Unii Europejskiej jest zasada „zanieczyszczający płaci". Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w sprawie C-254/08 wskazał, że podatek za odpady może być obliczany na podstawie oceny objętości odpadów potencjalnie wytwarzanych, a nie na podstawie ilości odpadów rzeczywiście wytworzonych, lecz sądy krajowe muszą kontrolować, czy podatek od odpadów nie prowadzi do obciążenia niektórych „posiadaczy" odpadów oczywiście nieproporcjonalnymi kosztami.

RPO poprosił też Michała Kurtykę o informacje o podejmowanych przez resort działaniach dotyczących powstrzymania znaczącego wzrostu kosztów zagospodarowania odpadów, które są zasadniczym źródłem podwyżek dotykających mieszkańców.