Urlopy są dla pracowników, nie dla gminnych radnych

Prawo do urlopu wypoczynkowego gwarantuje konstytucja. W świetle obowiązujących w Polsce przepisów urlop wypoczynkowy stanowi coroczną, ciągłą i odpłatną przerwę w świadczeniu pracy. Urlopy przysługują zatem pracownikom w ustalonym wymiarze, uzależnionym od stażu pracy.

Oznacza to także, że urlopu wypoczynkowego nie otrzymają osoby, które nie są pracownikami danego pracodawcy. Tak będzie chociażby z radnymi gmin, powiatów i województw samorządowych, którzy płatnych urlopów od zajęć wykonywanych w jednostkach samorządu terytorialnego nie otrzymają.

[srodtytul]Ekwiwalent to wyjątek[/srodtytul]

Prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego przysługuje pracownikom. Jest to prawo niezbywalne, którego pracownik nie może się ani zrzec, ani też przekazać innej osobie do wykorzystania. Charakterystyczną cechą tego świadczenia jest to, że [b]udziela się go w naturze – w postaci zwolnienia pracownika od świadczenia pracy przez określony czas[/b].

Co prawda świadczenie to może być czasami zastąpione ekwiwalentem pieniężnym, ale jest to możliwe i dopuszczalne tylko i wyłącznie w wyjątkowych sytuacjach. Zgodnie z treścią art. 171 § 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=B5E347C50E4D2860978BAD3D891C7A48?n=1&id=76037&wid=337521]kodeksu pracy[/link] ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany – w całości lub w części – urlop wypoczynkowy wypłaca się pracownikowi w przypadku rozwiązania lub wygaśnięcia stosunku pracy.

Ekwiwalent za niewykorzystany urlop może zatem otrzymać np. wójt, który nie został wybrany na następną kadencję, czy też jego zastępca, który z tej przyczyny także stracił stanowisko.

[srodtytul]Kto komu udziela[/srodtytul]

Pracownikom gmin corocznego urlopu wypoczynkowego udziela pracodawca. Mówiąc dokładniej, będzie to osoba, której przepisy ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych przyznały kompetencje do wykonywania – wobec poszczególnych grup zatrudnionych – czynności z zakresu prawa pracy.

Zgodnie z treścią art. 7 pkt 1 czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wobec zastępcy wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarza gminy, skarbnika gminy oraz kierowników gminnych jednostek organizacyjnych wykonuje wójt (burmistrz, prezydent miasta). On też jest właściwy w tych sprawach wobec pozostałych pracowników urzędu gminy (art. 7 pkt. 3).

Z kolei kierownicy gminnych jednostek organizacyjnych wykonują czynności z zakresu prawa pracy wobec podległych im pracowników (art. 7 ust. 4).

Z kolei, jak wynika z treści art. 8 ustawy o pracownikach samorządowych, pracodawcą wójta jest urząd gminy. Nie oznacza to jednak, że to wójt (burmistrz, prezydent miasta) wykonuje sam wobec siebie czynności z zakresu prawa pracy w imieniu pracodawcy (tak jak to czyni wobec pozostałych zatrudnionych w urzędzie).

Ustęp 2 omawianego artykułu wymienia podmioty uprawnione do dokonywania względem wójta poszczególnych rodzajów czynności należących do zakresu prawa pracy. I tak czynności związane z nawiązaniem i rozwiązaniem stosunku pracy wójta wykonuje przewodniczący rady gminy. Rada gminy odpowiada za ustalenie wynagrodzenia wójta. A pozostałe czynności – w tym też udzielanie wójtowi urlopów – należą do kompetencji osoby zastępującej lub sekretarza gminy.

Osobę zastępującą wyznacza wójt. Ma w tym zakresie absolutną dowolność. Nie musi być to bowiem ani osoba zatrudniona na stanowisku urzędniczym, ani nawet pracująca w urzędzie gminy. W zasadzie jedynym wymogiem jest, chociaż nie został on zapisany wprost w ustawie, że osoba zastępująca powinna być pracownikiem samorządowym.

Może to być zatem [b]wskazany przez wójta zastępca, jego doradca czy asystent, sekretarka wójta, kierownik gminnej jednostki organizacyjnej, a nawet zatrudniona w urzędzie sprzątaczka.[/b]

Jeżeli wójt nie wyznaczy osoby zastępującej, to urlopu udziela wójtowi sekretarz. Jest to jedna z nielicznych kompetencji, jaka przysługuje sekretarzowi z mocy ustawy, a w konsekwencji jaką może wykonywać bez upoważnienia.

[srodtytul]Urząd musi funkcjonować[/srodtytul]

Pracodawca jest obowiązany udzielić pracownikowi urlopu w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo. Urlopu udziela się w całości. Na części urlop można podzielić tylko i wyłącznie na wniosek pracownika. W takim wypadku co najmniej jedna część urlopu powinna trwać nie mniej niż 14 kolejnych dni kalendarzowych.

Urlopy powinny być udzielane zgodnie z planem. Do jego opracowania przepisy kodeksu pracy zobowiązują pracodawcę, który, sporządzając taki grafik, uwzględnia przede wszystkim złożone przez pracowników wnioski oraz konieczność zapewnienia normalnego toku pracy.

Nie można bowiem doprowadzić do sytuacji, w której w związku z udzielonymi urlopami urząd gminy przestanie w ogóle funkcjonować albo w której jego funkcjonowanie zostanie w znaczny sposób ograniczone. [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=292862] Ustawa o pracownikach samorządowych[/link] wymaga bowiem, aby porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy urzędu był tak zorganizowany, aby zapewnić obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie.

Aby do takiej sytuacji nie dopuścić, można na czas urlopu zorganizować zastępstwa. Ułatwienia w tym zakresie przewiduje [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=292862]ustawa o pracownikach samorządowych[/link], która, po pierwsze, pozwala zatrudniać pracowników na czas określony, a po drugie, stanowi, że zatrudnienie osoby na zastępstwo w związku z usprawiedliwioną nieobecnością pracownika samorządowego nie wymaga przeprowadzenia wolnego i konkurencyjnego naboru.

Ponadto zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych [b]jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności.[/b]

Moim zdaniem przepis ten nie sprzeciwia się zatrudnieniu takiego zastępcy na okres kolejnych, następujących po sobie nieobecności pracowników samorządowych spowodowanych ich urlopami.

Zwłaszcza jeżeli zastępstwo dotyczy pracowników zatrudnionych w jednym wydziale i posiadających podobne kompetencje i obowiązki.

[ramka][b]Nawet pod przymusem[/b]

Pracownik powinien wykorzystać urlop wypoczynkowy w danym roku. Jeżeli tego nie uczyni, powinien pójść na urlop najpóźniej do końca pierwszego kwartału roku następnego, czyli musi rozpocząć wypoczynek 31 marca.

Jak podkreślił [b]Sąd Najwyższy w wyroku z 24 stycznia 2006 r.[/b], pracodawca może wysłać pracownika na urlop wbrew jego woli.

Wystarczy w tym kontekście przypomnieć, że prawo do urlopu wypoczynkowego określone jest przepisami o charakterze bezwzględnie obowiązującym, i to w odniesieniu do obu stron stosunku pracy.