Bezdomni pod kontrolą NIK

Zadania z zakresu pomocy osobom bezdomnym są finansowane ze środków własnych samorządów. Każdego roku podmiotom i organizacjom pozarządowym przekazywane są dotacje z budżetu państwa na dofinansowanie programów wspierających wychodzenie z bezdomności.

W 2014 r. Najwyższa Izba Kontroli w szczególny sposób przyjrzy się działaniom rządowym i samorządowym wspierającym polskie rodziny. Sprawdzi dokładnie:

- w jaki sposób i w jakim stopniu gminy rozpoznają skalę zjawiska bezdomności,

- czy przygotowano odpowiednią do tej skali liczbę miejsc w schroniskach,

- jak wygląda współpraca różnych instytucji: MOPS, policji, straży gminnych, pogotowia, szpitali,

- co zrobiono, aby zapobiegać poszerzaniu się bezdomności (np. aktywizacja zawodowa, pomoc w wyjściu z choroby alkoholowej),

- jak wykorzystywane są środki publiczne przeznaczone na wsparcie osób bezdomnych,

- jak wyglądają standardy pobytu (noclegu) w schroniskach, noclegowniach, różnego rodzaju placówkach opieki,

- jak wygląda realizacja programów rządowych dotyczących bezdomności i budownictwa socjalnego oraz realizacja indywidualnych programów wychodzenia z bezdomności,

- jak wygląda przyznawanie lokali socjalnych.

Jak donosi NIK, kontrola kończy się obecnie w Warszawie, Katowicach, Łodzi, Lublinie, Szczecinie i Bydgoszczy. Łącznie badanych jest 38 różnych podmiotów głównie MOPS i schronisk. Delegatury NIK w pozostałych województwach już na początku lutego rozpoczną kontrole, w których sprawdzą jak wygląda pomoc świadczona osobom bezdomnym.

Kontrola 2011

W trakcie kontroli przeprowadzonej w 2011 roku, która m.in. dotyczyła pomocy świadczonej przez gminy osobom bezdomnym NIK stwierdził, że:

- w większości kontrolowanych gmin zapewniono schronienie osobom pozbawionym mieszkania, chcącym korzystać z domów i schronisk dla bezdomnych, noclegowni i ogrzewalni. W okresie zimowym występowały jednak zwiększone potrzeby, które zaspakajano poprzez uruchamianie doraźnych miejsc noclegowych.

- w niektórych gminach, z powodu braku własnych schronisk, nielicznych bezdomnych kierowano do obiektów położonych na terenie sąsiednich gmin, finansując koszty ich pobytu.

- Kontrolowane gminy zapewniały schronienie bezdomnym przede wszystkim poprzez organizacje pozarządowe (Caritas, Polski Komitet Pomocy Społecznej, Bractwo Miłosierdzia im. św. Brata Alberta i inne), z którymi zawierano stosowne umowy.

- W części gmin zadania służące realizacji celów strategicznych związanych z bezdomnością zostały sformułowane ogólnikowo, bez określenia wymiernych celów i wskaźników umożliwiających ocenę ich wykonania. Spowodowane to było m.in. brakiem środków finansowych na budowę i utrzymanie pomieszczeń dla bezdomnych oraz niewielkimi potrzebami w tym zakresie.

- Założone w strategiach części gmin cele były osiągane przede wszystkim w wyniku współpracy z organizacjami pozarządowymi, ale także wskutek realizacji, nielicznych wprawdzie, zadań inwestycyjnych. W jednej gminie (Pszczyna) nie zdołano utworzyć schroniska dla bezdomnych, przewidzianego w strategii gminnej.

Kontrola 2012

Podczas kontroli rozpoznawczej w 2012 roku NIK zauważył, że:

- gminy nie posiadały wystarczającej wiedzy o liczbie osób bezdomnych na swoim terenie,

- udzielana pomoc miała głównie charakter interwencyjny (doraźny),

- nie zawierano prawidłowo porozumień z organizacjami prowadzącymi noclegownie na umieszczenie w nich osób bezdomnych.

Kontrola 2014

Nakłady ze strony państwa na rzecz rodzin rozproszone na osiem resortów, wynoszą ok. 50 mld zł w skali roku i dotyczą około 50 różnych sposobów finansowania (strumieni finansowych). Wszystkie te wydatki, jak również wydatki realizowane przez jednostki samorządu terytorialnego, składają się na politykę prorodzinną państwa.

W 2014 r. w trakcie koordynacji polityki prorodzinnej NIK zbadał m.in.:

- jakimi narzędziami prawnymi, organizacyjnymi i finansowymi dysponuje państwo kształtując politykę prorodzinną;

- jakich narzędzi prawnych, organizacyjnych i finansowych brakuje, aby lepiej tę politykę realizować;

- jakie narzędzia prawne, organizacyjne i finansowe służące do kształtowania polityki prorodzinnej są prawidłowo wykorzystywane, a jakie niewłaściwie;

- jak wygląda koordynacja polityki prorodzinnej i używanych do jej realizacji narzędzi prawnych organizacyjnych i finansowych - przez kogo i w jakim zakresie ta koordynacja jest podejmowana.