Tryb i zakres kontroli wydatkowania dotacji dla szkół niepublicznych

Nieprecyzyjne przepisy pozwalają mnożyć martwe dusze w szkołach. Radni mogą i próbują z tym walczyć.

Aktualizacja: 03.02.2015 06:55 Publikacja: 03.02.2015 06:17

Tryb i zakres kontroli wydatkowania dotacji dla szkół niepublicznych

Foto: www.sxc.hu

Rada Miejska w Elblągu podjęła w 2012 r. uchwałę w sprawie trybu udzielania i rozliczania dotacji dla niepublicznych szkół, przedszkoli i placówek oświatowych oraz zakresu i trybu kontroli prawidłowości ich wykonywania. Centrum Nauki i Biznesu Żak sp. z o.o. w Łodzi, prowadzące w całym kraju sieć szkół niepublicznych, zaskarżyło ją do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie.

Nie wystarczy zgłosić

Zaatakowało głównie punkt załącznika przewidujący, że rozliczenie dotacji następuje na podstawie informacji o wydatkach bieżących, na które wykorzystano pieniądze. W opinii spółki dotacje powinny być przyznane na każdego ucznia, a ich rozliczenie nastąpić poprzez podanie faktycznej liczby uczniów. Nie ma podstaw do zobowiązywania podmiotu dostającego dotację do prowadzenia wyodrębnionej ewidencji księgowej dotacji oraz wydatków z tych środków. Rada miejska mogła określić tylko tryb i zakres, a nie zasady kontroli wydatkowania dotacji. Ustawa o systemie oświaty nie przewiduje sporządzania w trakcie kontroli odpisów lub wyciągów z dokumentów. Wyniki kontroli nie mogą też być podstawą do wszczęcia postępowania o zwrot dotacji.

W odpowiedzi na skargę Rada stwierdziła, że udzielanie wyjaśnień czy sporządzanie fotokopii dokumentów są elementem kontroli prawidłowości wykorzystania dotacji.

– Pojawiły się niekorzystne zjawiska. Wystarczyło zgłosić we wrześniu liczbę uczniów i już były pieniądze. Liczba uczniów rosła i okazało się, że w 2011–2013 r. kwoty dotacji miasta dla dwóch niepublicznych liceów uzupełniających wyniosły przeszło 2 mln zł. Tymczasem do matury przystąpiło po jednym słuchaczu z każdej, a żaden nie zdał – mówi radca prawny Mstysław Biłyj, pełnomocnik Rady Miejskiej w Elblągu. Jego zdaniem mnożeniu tzw. martwych dusz sprzyjają pozorni uczniowie, którym okres nauki przedłuża pobieranie dodatków rodzinnych i renty, zapewnia zniżki na komunikację.

Rada kontroluje

WSA w Olszynie nie miał wątpliwości, że skarga jest nieuzasadniona. Nie miał ich też Naczelny Sąd Administracyjny i oddalił skargę kasacyjną Centrum Nauki i Biznesu Żak.

– Rada mogła tak skonstruować tryb rozliczania i kontroli dotacji – powiedziała sędzia NSA Gabriela Jyż.

Art. 90 ust. 3d ustawy o systemie oświaty po nowelizacji w 2009 r. stwierdzał, że dotacje mogą być wykorzystane wyłącznie na wydatki bieżące szkoły. Nie określono jednak wówczas, co się w nich może mieścić. W ust. 3e określono jednak, że samorządy mogą ustalać zakres i tryb kontroli i kontrolować prawidłowość wykorzystania dotacji przyznanych szkołom z budżetów tych jednostek.

– Kontrola nie może się ograniczać do liczenia liczby uczniów – stwierdził NSA. Zgodził się też z WSA, że kontrole prawidłowości wydatkowania środków nie mogą się ograniczać do wstępu do szkół i wglądu do prowadzonej dokumentacji. Kontrolujący może żądać odpisów i wyciągów z dokumentacji oraz zestawień i obliczeń opartych na dokumentach.

Po kolejnej nowelizacji w 2013 r. art. 90 ust. 3d dotacje mają charakter podmiotowo-celowy. Choć wprowadzono definicję wydatków bieżących, przepis nadal budzi zastrzeżenia.

sygnatura akt: II GSK 2144/13

Mateusz Pilich, Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego

W wykorzystaniu dotacji zdarzają się patologie. Rozumiem reakcję samorządów, które nie chcą takich sytuacji finansować. Istnieje jednak wiele podmiotów, które przejęły wiejskie szkoły. Po kilku latach działalności przychodzi kontrola kwestionująca finansowanie z dotacji np. wynagrodzenia dyrektora szkoły. A że nie wiadomo, skąd wziąć na to pieniądze, oznacza to koniec szkoły. Sedno problemu tkwi w nieprecyzyjnej redakcji art. 90 ust. 3d ustawy o systemie oświaty, który mimo nowelizacji w 2009 i 2013 r. niewystarczająco jasno określa wykorzystanie i charakter dotacji oraz to, jak to kontrolować. Należy jak najpilniej zmienić regulację ustawową dotacji dla szkół niepublicznych, doprecyzować ją.