Wybory samorządowe 2018 - poradnik: jak, gdzie i kiedy głosować

Lokale wyborcze czynne będą od 7.00 do 21.00.

Jeśli w pierwszej turze głosowania nie uda się wybrać wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, za dwa tygodnie, w niedzielę, 4 listopada, odbędzie się druga tura głosowania.

Kto ma prawo do głosowania?

Czynne prawo wyborcze – czyli prawo do głosowania w wyborach – ma każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, nie jest pozbawiony praw publicznych lub ubezwłasnowolniony prawomocnym orzeczeniem sądu, albo nie jest pozbawiony praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. Do głosowania niezbędny jest także wpis do rejestru wyborców w miejscu stałego zamieszkania.

Każdy z nas jest wpisany do rejestru wyborców tam, gdzie ma miejsce zameldowania. Jeśli natomiast mieszkamy stale poza miejscem zameldowania, powinniśmy zadbać przed wyborami o wpisanie nas do rejestru wyborców. Jeśli tego nie zrobiliśmy, nie będziemy mogli zagłosować – chyba, że pojedziemy na głosowanie tam, gdzie mamy meldunek. Zawsze możemy jednak złożyć stosowny wniosek przed drugą turą głosowania, jeśli będzie ona w naszej gminie czy miejscowości.

W części wyborów samorządowych – do rad gmin, miast, dzielnic w Warszawie oraz w wyborach wójta, burmistrza i prezydenta miasta – mogą także głosować obywatele Unii Europejskiej, którzy stale mieszkają na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, mają pełnię praw wyborczych w swoich krajach oraz są wpisani do polskiego rejestru wyborców.

Gdzie głosujemy?

Siedziba obwodowej komisji wyborczej dla miejsca naszego zamieszkania jest z reguły tam, gdzie głosowaliśmy w ostatnich wyborach parlamentarnych lub prezydenckich w 2015 roku. Jeśli nie jesteśmy pewni, gdzie to jest, możemy sprawdzić w wyszukiwarce obwodów na stronie PKW lub naszego urzędu gminy czy miasta.

O czym trzeba pamiętać przed wyjściem do lokalu wyborczego?

Trzeba zabrać ze sobą dokument tożsamości ze zdjęciem – dowód osobisty, paszport, prawo jazdy czy legitymację studencką. Dokument tożsamości musimy okazać obwodowej komisji wyborczej do spraw przeprowadzenia głosowania w obwodzie. Bez tego komisja nie wyda nam kart do głosowania.

W lokalu nie możemy manifestować swoich poglądów politycznych – za takie może zostać uznane ubranie charakterystycznej koszulki z hasłem, wpięcie w klapę logo partii lub komitetu wyborczego. Pamiętajmy o tym, szykując się do wyjścia z domu. Nie agitujmy za nikim, nie rozdawajmy ulotek, nie rozpowiadajmy w lokalu, który kandydat jest najlepszy. Za złamanie ciszy wyborczej może grozić kara grzywny do 5 tys. złotych.

Ile i dlaczego tak dużo kart do głosowania?

Wybierać będziemy radnych do różnych szczebli samorządu oraz włodarzy naszych gmin i miast. Dlatego kart do głosowania będzie kilka w zależności od tego, gdzie mieszkamy:

- w mieście na prawach powiatu dostaniemy trzy karty: w wyborach prezydenta miasta, do rady miasta i do sejmiku województwa,

- w gminie lub mieście, które nie jest miastem na prawach powiatu, dostaniemy cztery karty: w wyborach do rady gminy lub miasta, do rady powiatu, do sejmiku województwa oraz w wyborach wójta lub burmistrza albo prezydenta miasta,

- w Warszawie dostaniemy także cztery karty: w wyborach do rady miasta, rady dzielnicy, sejmiku województwa oraz w wyborach prezydenta miasta.

Karty do głosowania będą miały różne rozmiary, ale wszędzie będą to jednostronnie zadrukowane pojedyncze karty. Nigdzie nie będzie kart w postaci książeczek.

Wszystkie karty będą białe, tylko nazwiska kandydatów drukowane będą na kolorowych paskach w zależności od tego, do jakiego szczebla samorządu będą to karty – paski szare w wyborach do rady gminy lub miasta, żółte – do rad powiatów i rad dzielnic w Warszawie, niebieskie – na kartach do sejmików oraz różowe – na kartach z nazwiskami kandydatów na wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast.

Jak oddać ważny głos?

Na każdej karcie wybieramy tylko jednego kandydata. Głosujemy, stawiając znak X w kratce z lewej strony przy nazwisku tej osoby. Pamiętajmy: jedna karta – jeden kandydat – jeden znak X.

Na każdej karcie w lewym rogu będzie informacja, jak głosować, by oddać ważny głos. Informacje będą wywieszone także w lokalu wyborczym oraz w miejscach, zapewniających tajność głosowania.

Ustawodawca zdecydował, że znak X to co najmniej dwie linie przecinające się w obrębie kratki, a wszelkie dopiski w kratce lub poza nią nie będą wpływać na ważność głosu. Warto jednak zagłosować, używając klasycznego znaku X – ważne by jego dwie linie przecięły się wewnątrz kratki. Nie mażmy po karcie do głosowania, nie zamazujmy kratek i nie stawiajmy znaku X w innym miejscu, bo możemy w ten sposób doprowadzić do tego, że nasz głos zostanie uznany za nieważny.

Czytaj także: Wybory samorządowe 2018: jak postawić krzyżyk i co z tego wynika

Kiedy nasz głos będzie nieważny?

W wyborach radnych w okręgach jednomandatowych (w gminach i miastach do 20 tys. mieszkańców) oraz wyborach wójta, burmistrza czy prezydenta miasta nasz głos będzie nieważny, jeśli nie postawimy na karcie do głosowania żadnego znaku „x", postawimy więcej niż jeden znak „x" przy więcej niż jednym kandydacie lub postawimy znak „x" przy nazwisku osoby, która została skreślona przez komisję terytorialną, a karta z jej nazwiskiem była już wydrukowana.

W wyborach radnych gmin i miast powyżej 20 tys. mieszkańców oraz radnych powiatów i sejmików wojewódzkich nasz głos będzie nieważny, jeśli nie postawimy znaku „x" przy żadnym kandydacie, postawimy znak „x" przy więcej niż jednym nazwisku z więcej niż jednej listy kandydatów lub postawimy znak „x" przy kandydacie z listy, która została unieważniona przez komisję terytorialną.

Nie wycinajmy ani nie wyrywajmy fragmentów karty do głosowania, bo taka karta zostanie uznana za nieważną i w ogóle nie będzie brana pod uwagę przy liczeniu głosów.

Czytaj także: Wybory samorządowe 2018: dopiski i zamazywanie kratek na kartach do głosowania

A jeśli na wójta, burmistrza czy prezydenta startuje jeden kandydat?

W takim przypadku na karcie do głosowania będzie tylko nazwisko tej osoby oraz dwie kratki: jedna oznaczona słowem TAK i druga – NIE. Jeśli popieramy danego kandydata, stawiamy znak X w kratce obok słowa TAK. Jeśli chcemy zagłosować przeciw – stawiamy znak X w kratce obok słowa NIE.

Jeśli nie postawimy żadnego znaku X lub postawimy znaki X w obu kratkach, nasz głos będzie nieważny.

Gdyby w takim głosowaniu więcej wyborców było na nie, niż na tak, wtedy włodarza naszej małej ojczyzny wybierze rada gminy lub miasta.

A jeśli do danej rady zgłosiło się dokładnie tylu kandydatów, ile jest miejsc?

W takiej sytuacji wybory się odbywają, ale głosowania nie przeprowadza się i wyborcy nie dostaną kart do głosowania na radnych gminy. Osoby te mogą już czuć się radnymi, a ich wybór potwierdzi w protokole gminna/miejska komisja wyborcza.

Jak głosują osoby niepełnosprawne?

Osobie niepełnosprawnej może w lokalu wyborczym pomagać na jej prośbę inna osoba – w tym także niepełnoletnia. Taka osoba może także wejść z wyborcą niepełnosprawnym za zasłonkę zapewniającą tajność głosowania – ale jej pomoc może polegać tylko na tym, by przytrzymać kartę do głosowania czy podsunąć krzesło. W żadnym wypadku taki pomocnik nie może mówić osobie niepełnosprawnej, jak ma ona głosować, ani głosować za nią.

Obwodowa komisja wyborcza ma obowiązek na prośbę wyborcy niepełnosprawnego przekazać ustnie treść obwieszczeń wyborczych w zakresie informacji o komitetach wyborczych, biorących udział w wyborach oraz o zarejestrowanych kandydatach i listach kandydatów.

Wyborcy niewidomi, którzy będą chcieli skorzystać z nakładek na karty do głosowania w alfabecie Braille'a, będą musieli zgłosić to komisji, a następnie poczekać na to, aż nakładki zostaną dowiezione do lokalu z urzędu gminy. W tym roku bowiem nakładek do głosowania nie będzie w każdej komisji, będą dostarczane do nich na życzenie wyborcy.

Bądźmy uważni!

Sprawdźmy, czy na naszych kartach do głosowania znajduje się pieczęć naszej obwodowej komisji wyborczej. Karty nieopieczętowane będą nieważne. Pieczęć właściwej terytorialnej komisji wyborczej będzie na karcie wydrukowana.

Nawet jeśli w lokalu wyborczym będzie tłok, a na korytarzu będą stały wolne stoliki czy krzesła, nie wolno nam wyjść i zagłosować poza lokalem. Lepiej poczekać w kolejce do miejsca, zapewniającego tajność głosowania – za zasłonką, przepierzeniem czy inną formą odizolowania nas od otoczenia. W ostateczności możemy zagłosować poza takim miejscem, np. na parapecie, ale zróbmy to tak, by nikt inny nie widział, na kogo głosujemy.

Głosowanie jest tajne

Nie spieszmy się. Głosowanie to nie wyścigi. Mamy czas na to, by uważnie przestudiować karty do głosowania, nikt nie może nas popędzać. Przeczytajmy urzędowe obwieszczenia, które będą wisieć w lokalu wyborczym i informacje o warunkach oddania głosu.

W razie wątpliwości możemy spytać członków obwodowych komisji wyborczej do spraw przeprowadzenia głosowania w obwodzie. Komisja ma wyjaśnić nam zasady głosowania czy udzielić innych technicznych informacji, ale nie ma prawa mówić nam, na kogo mamy głosować. Ani członek komisji, ani mąż zaufania czy obserwator społeczny nie może pomagać nam przy głosowaniu, ani wskazywać nam, na kogo powinniśmy oddać głos.

Wrzucamy karty do przezroczystej urny

Po oddaniu głosu składamy dokładnie karty do głosowania tak, by nikt nie mógł zobaczyć, na kogo zagłosowaliśmy. Tak złożone karty wrzucamy do urny wyborczej. Nie zdziwmy się, że będzie przy niej siedział członek obwodowej komisji wyborczej – zgodnie ze znowelizowanym Kodeksem wyborczym jeden członek komisji ma przez cały czas przebywać w bezpośredniej bliskości urny. On nie jest po to, by sprawdzać, jak głosowaliśmy, tylko po to, żeby pilnować, czy ktoś do urny nie próbuje czegoś dosypać czy wlać.

Jeśli chcemy mieć dowód – albo pamiątkę – że głosowaliśmy, możemy poprosić obwodową komisję wyborczą o wydanie zaświadczenia potwierdzającego wzięcie udział w głosowaniu.

Czekamy na wyniki

Po tym, jak obwodowa komisja wyborcza do spraw ustalenia wyników głosowania w obwodzie sporządzi protokół z głosowania, jeden jego egzemplarz wywiesi na drzwiach lub w oknie lokalu wyborczego, tak by każdy wyborca mógł się zapoznać z tym, jakimi rezultatami zakończyło się głosowanie w tym miejscu.

Protokoły z obwodowych komisji wyborczych będą po zakończeniu liczenia głosów przewożone do komisji terytorialnych wyższego szczebla i to one będą przeliczać głosy na mandaty radnych oraz ustalać wyniki głosowania na wójtów, burmistrzów i prezydentów miast – oraz podawać te informacje do publicznej wiadomości.

Po ustaleniu zbiorczych wyników głosowania na obszarze całego kraju ogłosi je Państwowa Komisja Wyborcza.

Anna Godzwon, ekspertka ds. prawa wyborczego, współautorka książki „Konsekwencje rewolucji w prawie wyborczym, czyli jak postawić krzyżyk i dlaczego w kratce"

Czytaj więcej tekstów w specjalnym serwisie "Rzeczpospolitej" Samorząd XXI wieku - Wybory samorządowe 2018