Jakie sankcje finansowe można nałożyć na starostę, burmistrza, prezydenta, wójta

Główny cel, skądinąd bardzo ważny, ustawy z 7 września 2007 r. o ujawnianiu w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (DzU nr 191, poz. 1365; dalej: ustawa) to uporządkowanie stanu wieczystoksięgowego nieruchomości państwowych i komunalnych. Ma temu służyć określony w ustawie system egzekwowania wykonania obowiązków przez organy właściwe w sprawach gospodarki nieruchomościami Skarbu Państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego (z uzasadnienia do projektu). Właśnie ze względu na cel tej regulacji ustawodawca przewidział wyjątkową, bo jedyną w polskim porządku prawnym, możliwość nałożenia kary pieniężnej na osoby pełniące funkcje organów administracji publicznej przez inny organ administracji publicznej w związku z niewykonaniem ustawowo określonych obowiązków. Kara pieniężna nie dotyczy organu, lecz osoby pełniącej jego funkcję, co podkreśla jej osobisty charakter.

Zgodnie z art. 8 ustawy karę pieniężną nakłada się na osobę zobowiązaną do ujawniania w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa oraz jednostki samorządu terytorialnego. Wedle treści art. 2 i art. 3 ust. 1 ustawy są nimi:

> dla nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa – starosta lub organ reprezentujący, na podstawie odrębnych przepisów, Skarb Państwa w sprawach gospodarowania nieruchomościami lub organ reprezentujący na zewnątrz jednostkę organizacyjną, której powierzono, na podstawie odrębnych przepisów, wykonywanie prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa;

> dla nieruchomości stanowiących własność gminy – wójt (burmistrz, prezydent miasta);

> dla nieruchomości stanowiących własność powiatu – starosta;

> dla nieruchomości stanowiących własność województwa – marszałek województwa.

Osoby pełniące funkcje wskazanych organów są tymi, wobec których kara pieniężna może być zastosowana. Kara nie dotyczy pracowników wymienionych organów administracji publicznej.

Nałożenie kary pieniężnej wchodzi w grę, gdy zobowiązany zaniechał wykonania wyraźnie określonych obowiązków ustawowych.

Pierwszy z nich to złożenie wniosku o ujawnienie w księgach wieczystych prawa własności nieruchomości Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Drugi to złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez Skarb Państwa.

Zagrożenie karą pieniężną może motywować osoby pełniące funkcje organów administracji publicznej do załatwienia spraw w terminie

Na wykonanie obu obowiązków ustawodawca zakreślił termin 12 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy. Upłynął on niedawno: 19 maja. Termin ten został wydłużony o 12 miesięcy przez ustawę z 30 maja 2008 r., już podpisaną przez prezydenta RP.

Karę za niewykonanie ustawowego obowiązku nakłada wojewoda. Z użytego w treści art. 8 ust. 1 ustawy sformułowania: „właściwy wojewoda, biorąc pod uwagę przyczyny zaniechania, nałoży na tę osobę karę pieniężną”, wynika, że przepis ten nakazuje karę nałożyć. Natomiast „przyczyny zaniechania”, które uwzględnia wojewoda, stanowią jedynie kryterium miarkowania wysokości nakładanej kary pieniężnej. Wojewoda określa ją w granicach dolnej i górnej wysokości, tj. od jednokrotności do trzykrotności wynagrodzenia za pracę danej osoby. Przykładowo, dla prezydenta miasta na prawach powiatu, przy uwzględnieniu maksymalnej wysokości wynagrodzenia w 2008 r. (12 365,22 zł), kara może się kształtować w wysokości od 12 365,22 do 37 095,66 zł. Dopowiedzmy tu, że na prezydencie miasta na prawach powiatu spoczywają podwójne obowiązki: dotyczące nieruchomości stanowiących własność Skarbu Państwa oraz własność gminy (miasta na prawach powiatu).

Kara pieniężna nie prowadzi bezpośrednio do wykonania obowiązków, ma jedynie skłonić osobę zobowiązaną do ich wykonania, w czym wyraża się jej przymuszający charakter. Ten charakter kary podkreśla także możliwość powtórnego jej nałożenia w razie niewykonania obowiązku w wyznaczonym terminie. Stanowiąc dochód budżetu państwa, nie podlega umorzeniu lub zwrotowi. Decyzja o nałożeniu tej kary jako decyzja administracyjna wojewody podlega kontroli instancyjnej przez ministra właściwego do spraw administracji publicznej w razie złożenia odwołania (art. 8 ust. 3), a w dalszej kolejności – co wynika z odrębnych przepisów – kontroli sądowoadministracyjnej.

Na razie na nikogo kara taka nie została nałożona.

Przedstawiona konstrukcja kary pieniężnej nakładanej na osoby pełniące funkcje organów administracji publicznej rodzi pytanie o możliwość wprowadzenia jej w wypadku niezałatwienia w terminie w postępowaniu administracyjnym (podatkowym) indywidualnej sprawy z zakresu administracji publicznej. Kary, która nakładana byłaby na osobę pełniącą funkcję organu administracji publicznej – zobowiązanego do załatwienia sprawy strony w ustawowo określonych terminach (kodeks postępowania administracyjnego, ordynacja podatkowa).

Obecnie, w związku z bezczynnością organu, możliwość nałożenia swego rodzaju kary pieniężnej – grzywny – przewiduje art. 154 ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, między innymi w wypadku niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność. Jest to zatem możliwe dopiero po zakończeniu postępowania sądowoadministracyjnego. Ponadto grzywnę sąd administracyjny wymierza organowi, a nie osobie pełniącej jego funkcję.

Natomiast na etapie postępowania administracyjnego (podatkowego) środkiem umożliwiającym stronie zwalczanie bezczynności organu administracyjnego jest zażalenie (art. 37 k.p.a.) i odpowiednio ponaglenie (art. 141 ordynacji podatkowej). Zasadność zażalenia (ponaglenia) skutkuje wyznaczeniem przez organ wyższego stopnia dodatkowego terminu do załatwienia sprawy oraz zarządzeniem wyjaśnienia przyczyn i ustalenia osób winnych niezałatwienia jej w terminie. W ostateczności przepisy art. 38 k.p.a. i art. 142 ordynacji przewidują pociągnięcie do odpowiedzialności dyscyplinarnej lub porządkowej pracowników organu administracji.