Gminy nie zawsze wiedzą czy płacić VAT

Niewłaściwie implementowana dyrektywa 2006/112/WE w zakresie, w jakim określa podatnika będącego organem władzy publicznej, może rodzić wiele komplikacji.

Dodatkowo art. 15 ust. 6 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=17D1F175CBC1000681743E9D550EDE8C?n=1&id=172827&wid=337454]ustawy o VAT[/link] jest mało precyzyjny. Uzasadnia to jego interpretację zgodnie z celami dyrektywy.

[srodtytul]Każda działalność[/srodtytul]

Generalną zasadą VAT, która obowiązuje w całej Unii Europejskiej, jest powszechność opodatkowania. Podatnikiem jest zatem każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty tej działalności.

Dlatego podatnikami są również wszelkie podmioty publiczne, jeśli wykonują działalność gospodarczą poza sferą zadań publicznych, powierzonych im np. przez [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=26423AF81EB55CA7C6121B608BFCBB49?id=163433]ustawę o samorządzie gminnym[/link].

[ramka][b]Przykład[/b]

Gmina, która odpłatnie utrzymuje i remontuje drogi wewnętrzne na cudzej posesji, choć mają służyć jako drogi dojazdowe ogółowi jej mieszkańców, wykonuje zadania spoza zadań własnych [b](wyrok WSA w Łodzi z 9 sierpnia 2007 r., I SA/Łd 220/2007)[/b].

Z tej tylko przyczyny powinna być uznana za podatnika VAT (niezależnie od faktu podpisania umowy cywilnoprawnej).[/ramka]

Wyjątki od zasady powszechności opodatkowania zostały wymienione w ustawie o VAT. Muszą być one ściśle interpretowane, a stosowanie wykładni rozszerzającej jest niedopuszczalne. Nie oznacza to jednak, że nie wolno powoływać się na korzystne przepisy dyrektywy w tym zakresie.

Art. 15 ust. 6 ustawy o VAT stanowi, że – co do zasady – [b]nie uznaje się za podatnika organów władzy publicznej oraz urzędów obsługujących te organy w zakresie realizowanych zadań nałożonych przez odrębne przepisy prawa, do których realizacji zostały one powołane. [/b]

Żaden jednak przepis nie wyjaśnia, co należy rozumieć pod pojęciem „organ władzy publicznej”. Uważa się, że jest to pojęcie autonomiczne w systemie VAT. Powinno być jednak interpretowane w kontekście prawa wspólnotowego.

Art. 13 dyrektywy 2006/112/WE stanowi, że zasadniczo nie uznaje się za podatników krajowych, regionalnych i lokalnych organów władzy oraz innych podmiotów prawa publicznego, nawet jeśli pobierają należności, opłaty, składki lub płatności, działając w charakterze organu władzy publicznej.

W orzecznictwie wielokrotnie podejmowano próbę prowspólnotowej wykładni tego pojęcia, w zasadzie zgodnie uznając, że „przez organy władzy publicznej należy rozumieć organy rządowej administracji centralnej, administracji terenowej (...) oraz organy administracji samorządowej” [b](wyrok WSA w Olsztynie z 15 września 2005 r., I SA/Ol 278/05)[/b].

Jednakże polskie przepisy (rozporządzenie wykonawcze ministra finansów) wprowadzają zamęt w zakresie definiowania podatników. Po pierwsze wśród podatników wymieniają – obok organów władzy – urzędy je obsługujące.

Po drugie zwalniają z podatku podmioty, które są już nieopodatkowane – jednostki samorządu terytorialnego w zakresie wykonywania zadań własnych. Nie można przecież objąć zwolnieniem podmiotów, które w ogóle nie są podatnikami [b](wyrok WSA we Wrocławiu z 5 marca 2010 r., I SA/Wr 1045/08)[/b].

[srodtytul]Urzędy i jednostki organizacyjne[/srodtytul]

W doktrynie oraz w orzecznictwie istnieje spór, czy urzędy gmin mogą być odrębnymi, samodzielnymi podatnikami. Dominujące jest jednak stanowisko, że taka jednostka organizacyjna nie jest i nie może być podatnikiem.

Zgodnie z [b]wyrokiem NSA z 23 marca 2010 r. (I FSK 273/2009)[/b], „wykonując w imieniu i na rzecz gminy zadania tegoż organu, nie jest jednostką organizacyjną niemającą osobowości prawnej, wykonującą samodzielnie działalność gospodarczą”. Podatnikiem z tytułu realizacji zadań określonych w art. 7 i 10 ustawy o samorządzie gminnym może być bowiem tylko gmina.

Poważne wątpliwości istnieją również w zakresie usług świadczonych między jednostkami organizacyjnymi gminy, powiatu czy województwa (jednostki budżetowe, zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze). Jeśli wykonują one niezależnie działalność gospodarczą, powinny być uznane za podatników i powinno wobec nich znaleźć zastosowanie wyłączenie, o którym mowa w art. 15 ust. 6 ustawy o VAT.

[srodtytul]Umowy cywilnoprawne[/srodtytul]

Polskie przepisy przewidują, że świadczenie na podstawie umowy cywilnoprawnej czyni automatycznie organy władzy publicznej podatnikami. To postanowienie nie do końca jest zharmonizowane z prawem wspólnotowym.

Art. 13 dyrektywy 2006/112/WE stanowi, że [b]transakcje i działania wykonywane w ramach zadań własnych organów są opodatkowane, jeśli wykluczenie tych organów z kategorii podatników prowadziłoby do znaczących zakłóceń konkurencji[/b]. W niektórych zaś okolicznościach (zał. nr I do dyrektywy) organy opodatkowane są praktycznie zawsze podatnikami (np. usługi w zakresie rozprowadzania wody, transport publiczny).

W ten sposób organy władzy publicznej będą w określonych sytuacjach podatnikami na podstawie literalnie interpretowanych przepisów ustawy o VAT, według dyrektywy zaś powinny pozostać poza zakresem tego podatku [b](np. wyrok WSA w Warszawie z 27 lutego 2007 r., III SA/Wa 4312/2006)[/b].

Z kolei w innych sytuacjach organy władzy publicznej zgodnie z ustawą o VAT nie będą opodatkowane, natomiast stosownie do przepisów wspólnotowych powinny być uznane za podatników (np. niektóre czynności świadczone w ramach porozumienia międzygminnego).

[ramka][b]WAŻNE [/b]

Każda rozbieżność daje podatnikowi (organowi władzy publicznej) możliwość powołania się na korzystniejsze dla siebie regulacje.

Przy czym trzeba pamiętać, że nie zawsze brak opodatkowania jest najlepszą alternatywą.[/ramka]