Gminy często naruszają konkurencję

Gdy myślimy o praktykach monopolistycznych, to zazwyczaj w kontekście przedsiębiorstw i firm prywatnych, które usiłują zdominować rynek.

Okazuje się jednak, że przepisy [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=D27F14B9599E19195AC84F8A26F576D0?n=1&id=185138&wid=327875]ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów[/link] można i często trzeba stosować również do jednostek samorządu terytorialnego i podmiotów od nich zależnych.

Bardzo często się bowiem zdarza, że to właśnie gminy oraz należące do nich przedsiębiorstwa naruszają konkurencję. Głównie przez nadużywanie pozycji dominującej na rynku. Świadczy o tym chociażby liczne orzecznictwo prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

[srodtytul]40-proc. udział w rynku[/srodtytul]

O tym, kiedy mamy do czynienia z sytuacją, w której określony podmiot ma na rynku pozycję dominującą, mówi przepis art. 4 pkt 10 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (DzU nr 50, poz. 331 ze zm.).

Zgodnie z jego treścią pod pojęciem pozycji dominującej należy rozumieć taką pozycję przedsiębiorcy, która umożliwia mu zapobieganie skutecznej konkurencji na rynku właściwym przez stworzenie mu możliwości działania w znacznym zakresie niezależnie od konkurentów, kontrahentów oraz konsumentów. Przepis ten zawiera domniemanie prawne, zgodnie z którym przedsiębiorca zyskuje pozycję dominującą, jeżeli jego udział w rynku właściwym przekracza 40 proc.

Przepis ten mówi o przedsiębiorcy. Jednak definicja przedsiębiorcy zawarta w ustawie o ochronie konkurencji i konsumentów jest bardzo szeroka. Zawiera ją art. 4 pkt 1 ustawy. Zgodnie z jej treścią do grona przedsiębiorców zaliczyć trzeba również m.in. gminy, powiaty, województwa samorządowe jak również utworzone przez te jednostki podmioty (zakłady budżetowe, gospodarstwa pomocnicze czy spółki).

W konsekwencji samorządy podlegają wynikającym z przepisów ustawy, w tym m.in. zakazowi wykorzystywania pozycji dominującej.

[b]Uwaga! [/b]Gmina jest przedsiębiorcą, m.in. w zakresie, w jakim organizuje lub świadczy usługi o charakterze użyteczności publicznej, czyli takich, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności.

[srodtytul]Zabronione działania[/srodtytul]

Nadużywanie pozycji dominującej na rynku właściwym jest zakazane. Mówi o tym wprost przepis art. 9 ust. 1 omawianej ustawy. W jego ustępie 2 określone zostały przykładowe czynności, które wskazują na niedozwolone wykorzystywanie pozycji dominującej na rynku.

Zgodnie z tym przepisem zakazane jest narzucanie nieuczciwych cen, w tym cen nadmiernie wygórowanych albo rażąco niskich.

Zabronione jest także narzucanie odległych terminów płatności lub innych warunków zakupu albo sprzedaży towarów, jak również ograniczanie produkcji, zbytu lub postępu technicznego za szkodą dla kontrahentów lub konsumentów. Nadużywanie pozycji dominującej może także polegać na:

- stosowaniu w podobnych umowach z osobami trzecimi uciążliwych lub niejednolitych warunków umów, stwarzających tym osobom zróżnicowane warunki konkurencji;

- uzależnianiu zawarcia umowy od przyjęcia lub spełnienia przez drugą stronę innego świadczenia, niemającego rzeczowego ani zwyczajowego związku z przedmiotem umowy;

- przeciwdziałaniu ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji;

- narzucaniu przez przedsiębiorcę uciążliwych warunków umów, przynoszących mu nieuzasadnione korzyści;

- podziale rynku według kryteriów terytorialnych, asortymentowych lub podmiotowych.

Wszelkie czynności prawne będące przejawem nadużywania pozycji dominującej są w całości lub w odpowiedniej części nieważne (art. 9 ust. 3).

[srodtytul]Z orzecznictwa UOKiK[/srodtytul]

W jaki sposób gminy wykorzystują pozycję dominującą na rynku? Aby się tego dowiedzieć, wystarczy prześledzić decyzje wydawane przez prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Poniżej przedstawiamy wybrane orzeczenia.

W decyzji z 18 listopada 2009 r. prezes UOKiK w toku postępowania antymonopolowego stwierdził, że gmina Pyzdry stosuje praktyki ograniczające konkurencję, określone w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy polegających na nadużywaniu pozycji dominującej na lokalnym rynku zbiorowego zaopatrzenia w wodę, poprzez narzucanie odbiorcom usług uciążliwych warunków umów, zgodnie z którymi gmina nie ponosi odpowiedzialności za przerwy w świadczeniu usług spowodowane przerwami w zasilaniu energetycznym urządzeń wodociągowych, ani za szkody w mieniu ruchomym i nieruchomym spowodowane podczas awarii sieci i przyłączy wodociągowych (RPZ 24/2009).

W decyzji z 21 października 2009 r. prezes UOKiK w toku postępowania antymonopolowego stwierdził, że miasto Poznań narusza zakaz, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 5 ustawy, poprzez nieuzasadnioną odmowę wyrażenia zgody przez Zarząd Komunalnych Zasobów Lokalowych na instalowanie przez jedną ze spółek telekomunikacyjnych urządzeń i linii kablowych w podległych zarządowi nieruchomościach, a w konsekwencji przez odmowę zgody na świadczenie usług telekomunikacyjnych (RPZ 20/2009).

W decyzji z 19 października 2009 r. prezes UOKiK w toku postępowania antymonopolowego uznał, że miasto Limanowa narusza zakaz, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 6 ustawy poprzez narzucanie uciążliwych warunków umów o przyłączenie do sieci wodociągowej, przynoszących miastu nieuzasadnione korzyści.

W umowach tych zapisano, że właściciel nieruchomości ubiegający się o przyłączenie do sieci musi, na własny koszt, wykonać budowę części sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej od granicy działki do miejsca wykonania włączenia do istniejącej sieci (RKR 21/2009).

W [b]decyzji z 17 sierpnia 2009 r. prezes UOKiK[/b] w toku postępowania antymonopolowego stwierdził, że gmina Białogard stosuje praktyki ograniczające konkurencję, o których mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 5 ustawy, poprzez nadużycie pozycji dominującej na lokalnym rynku usług wywozu i składowania odpadów.

Gmina uzależniła wydanie pozwolenia na prowadzenie na jej terenie działalności w zakresie odbioru odpadów komunalnych od przedstawienia przez przedsiębiorcę umowy na odbiór odpadów z imiennie wskazanym podmiotem prowadzącym składowisko odpadów (RGD 24/2009).

Na marginesie ostatniej sprawy należy przypomnieć również [b]wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego we Wrocławiu (II SA/Wr 546/06)[/b], w którym sąd uznał, że przepis ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach będący podstawą do wydania przez gminę aktu prawa miejscowego określającego zasady wydawania zezwoleń na prowadzenie działalności w zakresie odbioru odpadów komunalnych nie daje możliwości zawarcia w takim akcie obowiązku wylegitymowania się przez wnioskodawcę oświadczeniami potwierdzającymi gotowość odbioru odpadów przez jeden konkretny podmiot gospodarczy .

Taki zapis jest zatem nieważny.

W decyzji z 13 lutego 2009 r. prezes UOKiK w toku postępowania antymonopolowego stwierdził, że Celowy Związek Gmin CZG-12 z siedzibą w Długoszynie narusza zakaz, o którym mowa w art. 9 ust. 1 i 2 pkt 5 ustawy, poprzez przeciwdziałanie ukształtowaniu się warunków niezbędnych do powstania bądź rozwoju konkurencji, w wyniku stosowania wobec Zakładu Usług Komunalnych Sp. z o.o. z siedzibą w Sulęcinie opłat za dostarczanie do wysypiska

– Zakład Utylizacji Odpadów komunalnych w Długoszynie odpadów komunalnych zebranych na obszarze gminy Sulęcin w wysokości niższej o 20 proc., aniżeli od innych przedsiębiorców dostarczających odpady komunalne z obszaru ww. gminy (RWR 30/2009). Za stosowanie tej praktyki prezes UOKiK nałożył na Celowy Związek Gmin CZG-12 karę pieniężną w wysokości 21 tys. zł.

[ramka][b]Za niewykonanie decyzji grożą kary[/b]