– Doświadczenia Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej w Krakowie pokazują, że klauzula społeczna umożliwia skuteczny wybór wykonawcy, który ma status firmy społecznej – mówi Rafał Barański, zastępca dyrektora ROPS w Krakowie. – Do tej pory przeprowadziliśmy i rozstrzygnęliśmy trzy postępowania na usługi kateringowe, w których zostały zastosowane klauzule społeczne – dodaje.
Dwa rodzaje klauzul
Możliwość stosowania klauzul społecznych w zamówieniach publicznych dała ustawa z 7 maja 2009 r. o zmianie ustawy o spółdzielniach socjalnych i niektórych innych ustaw (obowiązuje od 16 lipca 2009 r.). Wprowadziła ona do ustawy – Prawo zamówień publicznych dwie klauzule społeczne (art. 22 ust. 2 oraz art. 29 ust. 4). Stosując je, zamawiający może określić, że chce, aby zamówienie było wykonywane przez osoby bezrobotne, uzależnione od alkoholu lub narkotyków, chore psychicznie, bezdomne czy zwalniane z zakładów karnych. Może także zastrzec, że o udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wyłącznie wykonawcy, u których ponad 50 proc. zatrudnionych stanowią osoby niepełnosprawne w rozumieniu przepisów o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
Spółdzielnia bez przetargu
Inna możliwość, jaką dają przepisy, to utworzenie przez gminę (powiat czy województwo), które udziela zamówienia, spółdzielni socjalnej (na podstawie ustawy z 27 kwietnia 2006 r.; DzU nr 94, poz. 651 ze zm.). Taka gminna spółdzielnia socjalna może ubiegać się o zamówienie bez konieczności stosowania przepisów o zamówieniach publicznych.
Rozwiązanie takie dopuszcza Europejski Trybunał Sprawiedliwości. W wyroku z 23 września 2004 r. stwierdził, że jednostka samorządu terytorialnego może udzielić zamówienia bez stosowania przepisów o zamówieniach publicznych, gdy nad wykonawcą sprawuje kontrolę taką samą jak nad własnymi służbami i gdy wykonawca ten prowadzi swoją podstawową działalność na rzecz jednostki sprawującej nad nim kontrolę (sygn. C-26/03).
Opinia
Bartosz Tomaszewski, radca prawny współpracujący z Baker & McKenzie
Krzyżowski i Wspólnicy Stosujący klauzule społeczne muszą pamiętać o odpowiednich postanowieniach w ogłoszeniu oraz w specyfikacji istotnych warunków zamówienia. Klauzula społeczna powinna zostać napisana w taki sposób, aby warunki w niej ustalone mógł spełnić także podmiot zagraniczny. Dla wykonawcy istotne jest, którą z klauzul zamawiający stosuje. Jeżeli z art. 22 ust. 2 pzp (wymóg zatrudniania powyżej 50 proc. osób niepełnosprawnych), osoby te nie muszą być bezpośrednio zaangażowane w wykonywanie zamówienia. Z kolei gdy zamawiający stosuje klauzulę z art. 29 ust. 4 pzp, to stawiane przez niego wymagania dotyczące zatrudnienia określonych kategorii osób będą spełnione, tylko gdy osoby te w rzeczywistości będą wykonywać zamówienie. To dlatego, że art. 22 ust. 2 pzp dotyczy warunku uczestnictwa w postępowaniu, natomiast art. 29 ust. 4 pzp określa wymagania związane z jego realizacją.
