Brakuje jasnych kryteriów ocen w służbie cywilnej

Oceny pozytywne stanowią 99,4 proc. wszystkich ocen w służbie cywilnej. Mimo to w zeszłym roku złożono od nich 170 sprzeciwów, z czego 44 zostały uwzględnione. W razie nierozpatrzenia sprzeciwu w terminie albo nieuwzględnienia go do oceny okresowej członek urzędniczego korpusu może w ciągu 14 dni odwołać się do sądu pracy. Okazuje się, że sądy są przychylne ocenianym.

Kreatywność tak jak inicjatywa

Ocena okresowa w dużej mierze ma charakter uznaniowy. Jej kryteria są niejasne i zbyt ogólne. Ich opisy się powtarzają. Pracownik może być wielokrotnie oceniany pod tym samym kątem. Na przykład zgodnie z rozporządzeniem w sprawie warunków i sposobu przeprowadzania ocen okresowych „kreatywność" to otwartość na zmiany, poszukiwanie i tworzenie nowych koncepcji i metod, a także inicjowanie lub wynajdywanie nowych możliwości bądź sposobów działania.

Tymczasem tak opisane kryterium pokrywa się z innym – „inicjatywą", która oznacza m.in. umiejętność i wolę poszukiwania obszarów wymagających zmian, a także inicjowanie działań. Takie nieprecyzyjne wytyczne rozporządzenia powodują, że ocenę łatwo podważyć, natomiast niesolidnego urzędnika trudno zwolnić.

Ocenę sporządza się na podstawie kryteriów obowiązkowych i kryteriów wybranych przez oceniającego. Można wybrać nie mniej niż trzy i nie więcej niż pięć najistotniejszych kryteriów dla prawidłowego wykonywania obowiązków wynikających z opisu zajmowanego stanowiska. Oceniający powinien wcześniej jednak omówić z ocenianym te obowiązki, oczekiwania co do sposobu spełniania kryteriów, a także cele do osiągnięcia w okresie, w którym oceniany podlega ocenie, oraz sposoby realizacji tych celów.

Niezbędna rozmowa

Brak takiej rozmowy może później stanowić podstawę do podważenia całej oceny. Tak było w przypadku kobiety zatrudnionej w urzędzie kontroli skarbowej, której po zmianie stanowiska nie przedstawiono nowych kryteriów oceny, nie omówiono również głównych obowiązków wynikających z opisu zajmowanego przez nią stanowiska pracy w kontekście oczekiwań co do sposobu spełniania kryteriów oceny, a także celów do osiągnięcia w okresie, w którym podlegać będzie ocenie oraz sposobu realizacji tych celów (por. wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 9 lipca 2013 r. (sygn. akt VI P 29/12).

Przed sporządzeniem oceny na piśmie oceniający powinien przeprowadzić z ocenianym kolejną rozmowę, podczas której omawia z nim główne obowiązki wykonywane przez ocenianego w okresie, w którym podlegał ocenie, oraz sposób ich realizacji, z uwzględnieniem spełniania kryteriów oceny. Powinni też omówić trudności napotykane przez urzędnika, kierunki rozwoju zawodowego i potrzeby szkoleniowe ocenianego. W jej trakcie pracownik powinien mieć możliwość wypowiedzenia się na temat omawianych kwestii.

I w tym przypadku brak takiej rozmowy może doprowadzić do podważenia oceny. Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z 22 sierpnia 2013 r. (sygn. akt III APa 7/13) rozmowa powinna być uwidoczniona w arkuszu oceny. Sąd porównał ocenę pracownika służby cywilnej z innymi instytucjami prawa pracy, w których istotne znaczenie ma oświadczenie pracownika. Zdaniem składu orzekającego można ją odnieść do stosowania kar porządkowych. W art. 109 kodeksu pracy nałożono na pracodawcę bezwzględny obowiązek uprzedniego wysłuchania pracownika przed nałożeniem kary. Zaniechanie tego obowiązku powoduje konsekwencje określone w przepisie art. 112 kodeksu pracy i może doprowadzić do uwzględnienia powództwa o uchylenie kary zastosowanej z naruszeniem przepisów.

Ocena ma duże znaczenie przy awansie. Urzędnicy mogą uzyskać wyższy stopień po zaliczeniu pozytywnej oceny, jeżeli zawiera ona umotywowany wniosek bezpośredniego przełożonego o przyznanie urzędnikowi służby cywilnej kolejnego stopnia. W takiej sytuacji awansowanie nie jest jednak obligatoryjne. Dyrektor generalny może przychylić się do wniosku albo go odrzucić.

Pozytywna ocena pomaga

Jak wynika ze sprawozdania szefa służby cywilnej, w zeszłym roku dyrektorzy pozytywnie rozpatrzyli zaledwie 31 proc. Rok wcześniej – 40 proc. Obligatoryjnie wyższy stopień otrzymują urzędnicy, którzy od ostatniego awansu uzyskali dwie następujące po sobie pozytywne oceny okresowe na jednym z dwóch najwyższych poziomów w skali ocen. Dwie następujące po sobie negatywne oceny oznaczają zwolnienie.

Zobacz cały poradnik

: