Biegli sądowi: Opinię sporządzi biegły z pięcioletnim stażem

Sędziowie i biegli są zgodni. Przepisy i formę współpracy obu instytucji trzeba poprawić.

– Choćby sposób weryfikacji biegłych oraz terminowość sporządzenia opinii – mówi sędzia Waldemar Żurek z Sądu Okręgowego w Krakowie.

Dziś obowiązuje kilka aktów prawnych regulujących działalność biegłego, a przepisy o ich wynagradzaniu pochodzą sprzed 37 lat i nie przystają do rzeczywistości. Brakuje też rozwiązań prawnych ujednolicających system badania kwalifikacji ekspertów. Biegłym sądowym może być każdy, kto korzysta z pełni praw cywilnych i obywatelskich, ma ukończone 25 lat, daje rękojmię należytego wykonywania obowiązków biegłego oraz posiada odpowiednio udokumentowane teoretyczne i praktyczne wiadomości specjalne z danej dziedziny.

O tym, kto zostanie wpisany na listę biegłych, decydują prezesi sądów okręgowych na podstawie dość ubogich narzędzi. Zazwyczaj po sprawdzeniu wniosku pod względem formalnym proszą o opinię zakład pracy kandydata lub organizację branżową, do której należy.

Większy nadzór

Od roku w Ministerstwie Sprawiedliwości działa zespół, który ma opracować założenia ustawy o biegłych sądowych. W resorcie przyznają, że uzgodnienia są trudne, ponieważ w wielu kwestiach biegłym, sędziom i ministerstwu jest nie po drodze. Uzgodnione już propozycje zakładają, że aby zostać biegłym sądowym, oprócz spełnienia dotychczasowych wymagań trzeba będzie wylegitymować się przynajmniej pięcioletnim doświadczeniem w danej dziedzinie. Prezesi sądów okręgowych zostaliby wyposażeni w możliwość powoływania komisji eksperckiej do oceny kompetencji kandydata.

Obecne przepisy o wynagradzaniu biegłych pochodzą sprzed 37 lat i są nieżyciowe

Propozycje przewidują wzmocnienie nadzoru nad pracą biegłego poprzez obowiązkowe zawiadamianie prezesa sądu okręgowego przez sędziów i prokuratorów o przypadkach przewlekłości, nierzetelności lub innych nieprawidłowościach w opiniowaniu (dziś nie ma takiego obowiązku). To pozwoliłoby skuteczniej dyscyplinować biegłych lub wszczynać postępowania o wykreślenie ich z listy. Przewiduje się utrzymanie pięcioletniej kadencyjności biegłego, z tym że oceną merytoryczną jego pracy zajęłaby się wspomniana komisja ekspercka. Równocześnie uproszona zostałaby procedura ubiegania się o ustanowienie na kolejną kadencję. Nowością ma być centralna internetowa lista biegłych sądowych prowadzona przez Ministerstwo Sprawiedliwości.

– Obejmowałaby dane biegłych i instytucji specjalistycznych z całego kraju, umożliwiając szybkie wyszukanie odpowiedniego eksperta i nawiązanie z nim kontaktu – mówi Joanna Dębek z Ministerstwa Sprawiedliwości.

Najwięcej kontrowersji budzi określenie zasad obliczania wynagrodzeń, zwrotu kosztów przygotowania opinii i udziału w postępowaniu dowodowym. Podstawą rozliczeń ciągle byłaby stawka godzinowa z ewentualnym utrzymaniem wynagrodzeń ryczałtowych za określone czynności z dziedziny medycyny, geodezji i kartografii. Resort chce jednak zwiększyć procentową stawkę bazową i uelastycznić ją.

Zmiany w stawkach

– Proponujemy przyjęcie jako stawki godzinowej stawkę tzw. godziny profesorskiej, która wynosi 69,33 zł. Obecne zasady wynagradzania powodują, że ciężko powołać zespół opiniujący – mówi prof. Karol Śliwka, biegły z medycyny sądowej, członek komisji ds. ustawy o biegłych.

Rozliczenie ryczałtowe pozostałoby, gdyby biegły co prawda nie pracował nad opinią przez wiele godzin, ale przy jej sporządzeniu wykorzystywał swoje ogromne doświadczenie. Prokurator i sędzia mieliby większą swobodę w kształtowaniu wynagrodzeń przy uwzględnieniu takich okoliczności jak dostępność biegłych określonej specjalności czy żądany termin sporządzenia opinii.