Neo-sędziowie mają wrócić na poprzednie stanowiska. Projekt "Iustitii"

Ustawa o uregulowaniu skutków uchwał Krajowej Rady Sądownictwa podjętych w latach 2018–2024 ma przywrócić stan zgodny z Konstytucją RP, ale jednocześnie być wolna od rewanżyzmu - twierdzi sędziowskie stowarzyszenie "Iustitia", które opublikowało w piątek projekt ustawy.

Publikacja: 01.03.2024 20:10

Neo-sędziowie mają wrócić na poprzednie stanowiska. Projekt "Iustitii"

Foto: Adobe Stock

Stowarzyszenie informuje, że projekt jest elementem pakietu pięciu ustaw, który został zaprezentowany na Kongresie Prawników Polskich 24 czerwca 2023 r. w Gdańsku. Zaznacza, że nie są to projekty jakiejkolwiek opcji politycznej, lecz projekty społeczne, które powstały w ramach działań obywatelskich.

„Są wkładem środowisk prawniczych skupiających osoby świadome odpowiedzialności za losy kraju w budowanie nowoczesnego państwa prawa stojącego na staży wolności i praw wszystkich swoich obywateli. W ten sposób realizujemy wyzwanie, że rządy prawa to wszystkich sprawa” - podkreśla ”Iustitia” w komunikacie.

Stowarzyszenie przypomina, że orzeczenia Europejskiego Trybunału Praw Człowieka i Trybunału Sprawiedliwości UE wskazały, że tzw. neo-sędziowie w SN nie powinni orzekać, ponieważ zostali powołani wadliwie — z udziałem upolitycznionej Krajowej Rady Sądownictwa.

„Polscy podatnicy już płacą odszkodowania za wyroki wydane w SN przez neo-sędziów. Za chwilę ten sam problem może dotyczyć neo-sędziów w sądach niższego szczebla. Sprawy dotyczące ich statusu czekają na rozpoznanie przez ETPCz” - wskazuje ”Iustitia".

Jak czytamy w uzasadnieniu projektu opublikowanego na stronie Stowarzyszenia, podstawowym założeniem projektu było przyjęcie rozwiązań, które – zapewniając przywrócenie stanu zgodnego z Konstytucją RP – zagwarantują sprawne i możliwie niezakłócone funkcjonowanie sądownictwa. Ustawa ma być jednocześnie wolna od rewanżyzmu. 

Czytaj więcej

Wiesław Johann: Kadencję KRS trzeba skrócić

Młodzi neo-sędziowie pod ochroną

Zgodnie z projektem, uchwały tzw. neo-KRS mają być uznane za nieskuteczne. W konsekwencji dojdzie do uznania, że nie doszło do nawiązania lub przekształcenia stosunków służbowych na stanowisku sędziego Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego, sądu powszechnego, administracyjnego, wojskowego, a także asesora sądowego w wojewódzkim sądzie administracyjnym. 

Jednym z głównych założeń projektu Iustitii jest ustabilizowanie sytuacji młodych sędziów sądów rejonowych.

„Te osoby były w trudnej sytuacji. Gdy zaczynały długą drogę do zawodu sędziego nie było jeszcze neo-KRS. Na samym końcu tej drogi musiały wybierać: czy poświęcić długie lata nauki czy jednak przyjąć nominację od wadliwej Krajowej Rady Sądownictwa. Z tego powodu, a także z uwagi na małą rolę KRS w procesie nominacji, tę grupę należy chronić, a nominacje pozostawić w mocy. Mechanizm okresowej oceny takich osób będzie wystarczający” – twierdzi rzecznik prasowy „Iustitii” Bartłomiej Przymusiński.

W ocenie „Iustitii”, pozostali neo-sędziowie to w większości osoby, które będąc już sędziami przyjęły awans do wyższej instancji. W ich przypadku projekt mówi jasno, że powrócą na poprzednie stanowiska, a konkursy należy powtórzyć.

Czytaj więcej

Tomasz Pietryga: Czy sędziowie powinni pisać ustawy

Adwokat wróci do adwokatury, sędzia będzie delegowany

Do czasu rozstrzygnięcia ponownego postępowania ws. powołania na urząd sędziego, osoby, które bezpośrednio przed powołaniem nie zajmowały urzędu sędziego, nie będą mogły sprawować wymiaru sprawiedliwości. Mogą wrócić do wykonywanego wcześniej zawodu adwokata, radcy lub notariusza, a ustawa gwarantuje  im uzyskanie wpisu. 

Natomiast osoby, które awansowały ze stanowiska sędziego lub prokuratora, automatycznie wrócą na poprzednio zajmowane stanowiska.

Przy czym dla sędziów przywracanych na poprzednie stanowisko przewidziano ustawową dwuletnią delegację do pełnienia czynności sędziowskich w sądzie powszechnym, w którym objęły stanowisko sędziego sądu okręgowego albo sądu apelacyjnego na podstawie uchwały neo-KRS. Delegacje mają pozwolić neo-sędziom zakończyć sprawy, których prowadzenie rozpoczęli na nowo objętych stanowiskach, oraz zapewnić, że orzeczenia przez nich wydane co do zasady pozostaną w mocy. Będzie je można wyjątkowo wzruszyć jedynie w razie spełnienia precyzyjnie określonych warunków.

Według „Iustitii” tego rodzaju rozwiązanie może zostać przyjęte, ponieważ dotyczy osób, które zostały wcześniej powołane na urząd sędziego sądu powszechnego w prawidłowej procedurze, a zatem mają status sędziego. 

Prezes sądu apelacyjnego będzie mógł jednak zwolnić sędziego z delegacji, aby umożliwić „kształtowanie prawidłowej obsady sądów z obszaru apelacji w miarę rozstrzygania konkursów.”

Co z wyrokami neo-sędziów?

Projekt ustawy przyznaje stronom lub innym uczestnikom postępowań sądowych szczególny środek prawny umożliwiający wzruszenie orzeczeń wydanych z udziałem sędziów powołanych do pełnienia urzędu w związku z uchwałą Rady, w której podjęciu brał udział sędzia wybrany na członka tej rady przez Sejm RP.

Projekt odnosi się do uchylenia wyroków lub postanowień orzekających co do istoty sprawy w zarówno toczących się postępowaniach, jak i postępowaniach prawomocnie zakończonych przed dniem wejścia w życie ustawy.

Środek ma przysługiwać stronom i innym uczestnikom, którzy przed 31 grudnia 2023 r. domagali się z tych przyczyn stwierdzenia niezgodności z prawem powołania do pełnienia urzędu na stanowisku sędziego uczestniczącej w składzie sądu osoby lub podnosili wynikające z tego zarzuty co do niezawisłości sędziego lub bezstronności sądu.

Dla ochrony stabilności orzeczeń przyjęto, że jeżeli prawomocne orzeczenie  co do istoty sprawy wywołały nieodwracalne skutki prawne, sąd ograniczy się do stwierdzenia, że orzeczenia wydano z naruszeniem prawa, oraz wskazania okoliczności, z powodu których wydał takie rozstrzygnięcie.

W takim wypadku strona będzie jednak mogła domagać się odszkodowania z tytułu szkody wyrządzonej przez wydanie takiego orzeczenia bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem.

Pełna treść projektu wraz z uzasadnieniem: 

projekt ustawy o uregulowaniu skutków uchwał Krajowej Rady Sądownictwa podjętych w latach 2018–2024

Stowarzyszenie informuje, że projekt jest elementem pakietu pięciu ustaw, który został zaprezentowany na Kongresie Prawników Polskich 24 czerwca 2023 r. w Gdańsku. Zaznacza, że nie są to projekty jakiejkolwiek opcji politycznej, lecz projekty społeczne, które powstały w ramach działań obywatelskich.

„Są wkładem środowisk prawniczych skupiających osoby świadome odpowiedzialności za losy kraju w budowanie nowoczesnego państwa prawa stojącego na staży wolności i praw wszystkich swoich obywateli. W ten sposób realizujemy wyzwanie, że rządy prawa to wszystkich sprawa” - podkreśla ”Iustitia” w komunikacie.

Pozostało 91% artykułu
2 / 3
artykułów
Czytaj dalej. Subskrybuj
Konsumenci
Paliwo będzie droższe o 50 groszy na litrze, rachunki za gaz o jedną czwartą
Praca, Emerytury i renty
Krem z filtrem, walizka i autoresponder – co o urlopie powinien wiedzieć pracownik
Podatki
Wykup samochodu z leasingu – skutki w PIT i VAT
Nieruchomości
Jak kwestionować niezgodne z prawem plany inwestycyjne sąsiada? Odpowiadamy
Materiał Promocyjny
Mity i fakty – Samochody elektryczne nie są ekologiczne
Nieruchomości
Wywłaszczenia pod inwestycje infrastrukturalne. Jakie mamy prawa?