Skarb Państwa odpowiada za niezgodne z prawem wyroki

[b]Jaki jest termin przedawnienia na wniesienie pozwu cywilnego w razie stwierdzenia przez Sąd Najwyższy niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia tego sądu?[/b] – pyta czytelnik.

Zgodnie z art. 417[sup]1[/sup] § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=86F27ADE2102E1D67842E76D535F1BD1?id=70928]kodeksu cywilnego[/link], w razie wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji, jej naprawienia można zasadniczo żądać dopiero po stwierdzeniu we właściwym postępowaniu ich niezgodności z prawem.

Innymi słowy dla powstania odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkodę wynikającą z wydania niezgodnych z prawem decyzji przez organ administracji lub orzeczenia przez sąd konieczne jest zasadniczo uzyskanie stosownego prejudykatu (tzw. orzeczenia wstępnego), stwierdzającego niezgodność z prawem działania w zakresie wykonywania władzy publicznej przez organy państwa lub samorządu (od 25 września 2010 r., na mocy art. 424[sup]1b[/sup] [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=906021C3C4F8A71B08066CD633B6506B?id=70930]kodeksu postępowania cywilnego[/link], w określonych przypadkach dopuszczalne jest dochodzenie odszkodowania także bez uprzedniego stwierdzenia niezgodności orzeczenia z prawem).

[srodtytul]Orzeczenie wciąż prawomocne[/srodtytul]

Nie każda zatem niezgodność z prawem decyzji lub orzeczenia może stanowić podstawę odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu Państwa względnie jednostki samorządu terytorialnego, a jedynie taka, która została uprzednio ustalona we właściwym postępowaniu sądowym (w przypadku orzeczenia sądu powszechnego lub administracyjnego) względnie administracyjnym (w przypadku ostatecznej decyzji) i stwierdzona w orzeczeniu kończącym to postępowanie (względnie decyzji). Jak wskazano, nieco inny tryb przewidziano dla spraw, w których taka skarga nie przysługuje.

Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia stanowi warunek wstępny dochodzenia odszkodowania od Skarbu Państwa, nie jest natomiast środkiem prawnym służącym wzruszeniu, zmianie czy usunięciu z obrotu prawnego tego orzeczenia. Pomimo stwierdzenia, że zostało wydane niezgodnie z prawem, korzysta ono nadal z przymiotu prawomocności.

[srodtytul]Rozbieżne poglądy[/srodtytul]

W mojej opinii bieg przedawnienia roszczenia odszkodowawczego z tytułu wyrządzenia szkody przez wydanie prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji niezgodnych z prawem rozpoczyna się z dniem wystąpienia zdarzenia wyrządzającego szkodę, tj. z dniem wydania takiego prawomocnego orzeczenia lub ostatecznej decyzji.

Takie stanowisko zajął [b]Sąd Najwyższy w postanowieniu z 9 lipca 2009 r. (III CZP 47/09)[/b], pogląd taki prezentuje także część doktryny (np. M. Pecyna, „Transformacje prawa prywatnego” 2/2006, s. 41).

Przyznać jednak trzeba, że zarówno orzecznictwo, jak i piśmiennictwo w tym zakresie jest bardzo niejednolite. Odmienny pogląd wyrażony został m.in. przez Ł. Supera, według którego początek terminu przedawnienia rozpoczyna się z dniem wydania tzw. decyzji nadzorczej, stwierdzającej niezgodność z prawem (Monitor Prawniczy 9/2010, s. 528).

Także J. Forystek i A. Starczewski (Przegląd Sądowy 4/2010, s. 28) stoją na stanowisku, że za prawidłowe uznać należałoby zastosowanie dziesięcioletniego terminu przedawnienia biegnącego od chwili, w której stała się ostateczna decyzja nadzorcza lub trzyletni termin biegnący od tej samej chwili liczony a tempore scientae (tj. od chwili, gdy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie zobowiązanej do jej naprawienia).

[srodtytul]Termin przerwany wniesieniem skargi[/srodtytul]

Zgodnie z art. 442[sup]1[/sup] § 1 zdanie 2 k.c. termin przedawnienia mija z upływem lat dziesięciu od wspomnianego dnia (tak Sąd Najwyższy we wspomnianym postanowieniu oraz wspomniana M. Pacyna).

Ulega on jednak przerwaniu z chwilą skutecznego wniesienia skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia (przed wytoczeniem powództwa odszkodowawczego), zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. Skarga taka powinna być bowiem uznana za dokonaną przed sądem czynność, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia roszczenia.

Zgodnie z art. 124 § 2 k.c. przedawnienie biegnie na nowo dopiero od chwili zakończenia postępowania ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem (tj. zostanie wydany stosowny wyrok przez Sąd Najwyższy; wyrok taki jest bowiem prawomocny od chwili jego wydania).

Nieco odrębne zasady upływu terminu przedawnienia roszczeń z tytułu wyrządzenia szkód przewiduje natomiast art. 442[sup]1[/sup] § 3 kodeksu cywilnego; przedawnienie nie może się w takim wypadku skończyć wcześniej niż z upływem trzech lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia.

[srodtytul]Okres przejściowy[/srodtytul]