Władza także sądów, wymaga aktywności i uzasadnienia

Prof. Ewa Łętowska, sędzia Trybunału Konstytucyjnego w stanie spoczynku, w pełnym swady wystąpieniu apelowała, aby sędziowie przestali lamentować, a zaczęli lepiej i pełniej wyjaśniać swoje orzeczenia i sprzeczności między nimi. Wskazała, że np. w sprawie Sawickiej, w której w dwu instancjach zapadły przeciwne wyroki, można było je przekonująco uzasadniać. – Nie może być tak, że dwóch uczciwych sędziów (Marek Celej — w I instancji, i Paweł Rysiński — w II instancji) zostało samych. Każda władza, także sądownicza ma obowiązek uzasadniać swoje decyzje. Nie ma sensu ukrywanie, że sędziowie nie mają władzy, nawet model, iż sędzia jest ustami ustawy, zostawia im znaczny margines. Jednym z tych atrybutów jest wykładnia przepisów – mówiła prof. Łętowska.

Walerian Sanetra, prezes Izby Pracy Sądu Najwyższego, mówił z kolei, że rozbieżne orzecznictwo jest nieraz wynikiem różnych założeń aksjologicznych np., zakaz pracy w nocy, który miał chronić kobiety, w pewnym momencie uznano za przejaw dyskryminacji.

Teresa Romer, założycielka Iustitii, opowiedziała jak po Czerwcu '76 prezes SN (teraz tak jak ona sędzia SN w stanie po spoczynku) naciskał, by oddalała wnioski wyrzucanych z pracy robotników Ursusa. Nie zastosowała się. Tą historią chciała zobrazować nieporównywalną, by nie powiedzieć komfortową sytuację, w jakiej są obecnie sędziowie.

Drugą część konferencji poświęcono praktycznym aspektom statusu sędziego. Ryszard Piotrowski, konstytucjonalista z UW, mówił o charakterze zarządzeń nadzorczych prezesów sądów, Katarzyna Gonera, sędzia SN, o pracowniczych aspektach stanowiska sędziego, a sędzia Aneta Łazarska o niezawisłości sędziowskiej w stosunkach wewnątrzsądowych.

Wszyscy byli zgodni, że sednem trzeciej władzy jest niezawisłość zarówno wewnętrzna, jak i zewnętrzna: od polityki, mediów itp.