Kosmiczne wystawy

Najlepszym przykładem ekspozycja w stołecznej Zachęcie „Kosmos wzywa!". To istotnie wezwanie do podróży w czasie. Cofamy się w przeszłość za sprawą op-artowskich kompozycji (Zdzisław Jurkiewicz, Jerzy Rosołowicz, Andrzej Pawłowski to najważniejsze nazwiska), zdjęć mody (Andrzej Wiernicki), makiet i szkiców architektonicznych (Oskar Hansen), ilustracji do powieści Stanisława Lema (Daniel Mróz) oraz fragmentów futurologicznych filmów.

Dopełnieniem tego pokazu kosmiczna odyseja w krakowskim Muzeum Narodowym, czyli monografia Stanleya Kubricka. A odbiciem gwiezdnych tęsknot pokaz „Conceptual & Applied III. Surfaces and Pattern" w berlińskiej Daimler Contemporary.

Wszystkie te wystawy dotyczą lat 60. To ostatnia „romantyczna" epoka, kiedy wierzono w wyższe ideały i postęp. Ostatni moment w dziejach naszej cywilizacji, kiedy patrzono tylko w przyszłość. Nie było jeszcze pojęcia „retro", istniała jedynie „retrosocket", rakieta wystrzeliwana w kierunku przeciwnym do trajektorii statku kosmicznego. Może się nią przelecimy?

Początkiem tamtej dekady rządził... strach. Bynajmniej nie metafizyczny, lecz realny, napędzany zimnowojennym konfliktem, nuklearnymi zbrojeniami, kasandrycznymi wizjami ogólnoludzkiej zagłady, gdyby doszło do konfrontacji Wschodu i Zachodu. Jednocześnie, niejako w tle obydwu światów, powstawał i krzepł ten trzeci, dekolonizujący się w przyspieszonym tempie, niekiedy stający się konfrontacyjnym poligonem systemów.

Wojny na ziemi rozciągnęły się poza naszą planetę. Zaczął się fantastycznonaukowy wyścig: kto pierwszy opanuje inne gwiazdy? Nawiąże kontakt z kosmitami? Po locie Gagarina (1961) i Tierieszkowej (1963), a kilka lat później po spacerze Armstronga po Księżycu (1969), futurologiczne marzenia zaczęły nabierać realnych kształtów.

Na spotkanie z pozaziemskimi cywilizacjami trzeba się przygotować. W modzie pojawia się coraz więcej tworzyw sztucznych: non-iron, ortalion, PCW, plastik-fantastik. Sylwetka ludzka upraszcza się, jest rysowana liniami prostymi. Inspiracją dla projektantów staje się skafander kosmonauty. Powstaje strój, który niesie komunikat: koniec ze stacjonarnym życiem. Koniec z niewygodą. Koniec z tradycją. Ludzie mają coraz więcej wolnego czasu, zwłaszcza kobiety. Panią domu wspomagają roboty codziennego użytku, mechanizacja, technicyzacja.

W efekcie między rokiem 1961 a 1963 zmieniają się całkowicie ideał i sylwetka kobiety. Pulchne, piersiaste panny lat 50., jak choćby supergwiazdy Marilyn Monroe, Liz Taylor, Sophia Loren, w następnej dekadzie gwałtownie wyszczuplały. Na piedestał zostaje wyniesiona małolata. Chuda istotka w mini, płaska, długonoga, wielkooka (sztuczne rzęsy!).

Wszystko za sprawą Twiggy. Supermodelka lat 60. przeobraża się w symbol epoki. Ubrana w infantylne ciuszki, kolorowe rajstopy, buty na płaskim obcasie. Wygląda jak niewiniątko, które jednak ma nerw i ciekawość świata. Wsiądzie sobie taka do rakiety i fiu! poleci w kosmos.

Jeśli nie na Księżyc, to gdzie? Na Orly! Tam Gilbert Becaud zaleca spędzanie wolnego czasu, na co Wojciech Młynarski odpowiada „Niedzielą na Głównym". Tropem podniebnym podąża Andrzej Kondratiuk, wysyłając „Wniebowziętych" (Jana Himilsbacha i Zdzisława Maklakiewicza) LOT-em po kraju. Modelki są fotografowane w sytuacjach, które sugerują przemieszczanie się tu i ówdzie na lotniskach, przy samochodach, na skuterach. Ma być nowocześnie, czyli dynamicznie i niesalonowo.

Wkrótce dziewczyny i chłopcy zaczynają tak samo obcinać włosy, krótko z grzywką (tzw. bob). Wygodne uczesanie pod hełm lub... zamiast. Idzie ku biseksualnemu wyglądowi.

Jasne, erotyka nie traci atrakcyjności. Brigitte Bardot w „Pogardzie", Julie Christie w „Darling" czy Jane Fonda w „Barbarelli" emanują seksapilem. Fonda-Barbarella nosi aerodynamiczne, ?futurologiczne gorsety zaprojektowane przez Paco Rabanne, projektanta, który ma jeden pomysł: nie szyje sukienek, lecz tnie i spawa plastikowe bądź aluminiowe płytki. Szczyt kosmicznego odlotu.