Dzień Domeny Publicznej - wolny dostęp do kultury

W 2011 roku w domenie publicznej znajdą się prace artystów, którzy zmarli w roku 1940. Prezentujemy dziesięciu wspaniałych. Pełna lista nazwisk na stronie [link=http://www.domenapubliczna.org]www.domenapubliczna.org[/link].

Na domenę publiczną składają się wszystkie utwory autorów – artystów, naukowców, badaczy i in., od których śmierci upłynęło 70 lat. Wtedy ich dzieła stają się własnością publiczną, nie podlegają już ochronie prawnej – dostęp do nich jest nieograniczony, można je wykorzystywać w dowolny sposób.

[b]1. Olga Boznańska (ur. 1865 r.) [/b]

– najwybitniejsza malarka okresu Młodej Polski, pracowała w Paryżu i Monachium. Kobiet nie przyjmowano wówczas na uczelnie, malarstwa uczyła się więc prywatnie i na kursach dla pań. Jej dorobek to ponad 1200 obrazów i szkiców, przede wszystkim portrety. Nagrodzony w Wiedniu "Portret Pawła Nauena" zapewnił jej uznanie w kraju i propozycję profesury w Szkole Sztuk Pięknych. Odmówiła, zamieszkała we Francji. Malowała wbrew panującym modom – coraz subtelniej i spokojniej. Odznaczona francuską Legią Honorową, zapraszana na prestiżowe wystawy do końca lat 30.

[b] 2. Michaił Bułhakow (ur. 1891 r.)[/b]

– pisarz rosyjski, autor "Mistrza i Małgorzaty

". Do dorobku ludzkości przechodzi w tym roku nie tylko jedna z najgłośniejszych powieści XX wieku, ale też ponad sto felietonów, które pisał do gazety "Gudok" wydawanej przez Związek Kolejarzy, utwory science-fiction – "Psie jaja" i "Psie serce" oraz sztuka "Iwan Wasiliewicz" ukazująca Iwana Groźnego w XX stuleciu. Bułhakow, lekarz wenerolog, publikował także autobiograficzne "Zapiski z życia młodego lekarza", "Zapiski na mankietach" oraz "Morfinę".

$>

[b] 3. Mrs. Patrick Campbell (ur. 1865 r.) [/b]

– wielka gwiazda londyńskich teatrów początku XX w. Naprawdę nazywała się Beatrice Tanner. Zdobyła sławę, grając kobiety inteligentne i pełne pasji, była m.in. ibsenowską Heddą Gabler, Lady Makbet, Klitajmestrą i Elizą Doolittle w sztuce George'a Bernarda Shawa. Tę ostatnią grała na Broadwayu nawet jako kobieta 49-letnia, dużo starsza od postaci, ale tak popularna i ceniona, że nie miała konkurencji. W filmie debiutowała, mając 68 lat. Jej korespondencję z Shaw opublikowano w 1952 r., a dziennik aktorki znajduje się w bibliotece uniwersyteckiej w Birmingham.

[b]4. Francis Scott Fitzgerald (ur. 1896 r.)[/b]

– znakomity prozaik, zaliczany do tzw. straconego pokolenia międzywojennej Ameryki. Autor powieści "Wielki Gatsby", "Piękni i przeklęci", "Czuła jest noc" i "Po tej stronie raju", a także zbiorów opowiadań "Historia jednego wyjazdu" czy "Odwiedziny w Babilonie". Do domeny publicznej teraz zaliczają się także teksty, jakie przygotował dla Hollywood, m.in. scenariusze filmowe (współtworzył np. "Przeminęło z wiatrem"), skecze, przeróbki oryginałów. Kiedyś znajdowały się w archiwach Warner Brothers, później wykupiły je biblioteki w USA.

[b]5. Eric Gill (ur. 1882 r.) [/b]

– kontrowersyjny brytyjski rzeźbiarz, głęboko religijny twórca sztuki erotycznej, projektant czcionek i znaczków pocztowych. Autor płaskorzeźb zdobiących budynki prestiżowych instytucji, m.in. "Prospero i Ariela" (1932) widniejących na fasadzie głównej redakcji BBC w Londynie i reliefu "Stworzenie Adama" (1938) na budynku Pałacu Narodów – siedziby Ligi Narodów w Genewie. W latach 30. uhonorowany tytułem Królewskiego Projektanta Przemysłowego, najwyższego w Wielkiej Brytanii wyróżnienia dla twórców designu.

[b]6. Albert Kahn (ur. 1860 r)[/b]

– francuski bankier i filantrop, przyjaciel Henri Bergsona. W jego ogrodach na przedmieściu Paryża spotykała się intelektualna elita Europy. W 1909 r. odwiedził Japonię z fotografem. Tak rozpoczęła się jego kolekcja kolorowych (!) zdjęć globu. Kahn rozesłał fotografów w najdalsze zakątki świata. Do 1931 r. stworzyli "Archiwum planety" liczące 72 tys. zdjęć oraz 183 metry taśmy filmowej. Od 1914 r. rejestrowali życie i walki w wojennej Francji. Wielki kryzys zrujnował Kahna i zakończył jego projekt. Kolekcja znajduje się w paryskim muzeum przy Rue du Port 14.

[b]7. Paul Klee[/b]

malarz, stworzył kolekcję charakterystycznych obrazów i szkiców wyróżniających się dziecięcą perspektywą i nasyconymi barwami. Oryginalny twórca, trzymał się z boku i nie naśladował współczesnych. Nie został zakwalifikowany do żadnego z dominujących nurtów, choć bywa kojarzony z kubistami i ekspresjonistami. Jego obrazy stały się inspiracją wielu nagrań symfonicznych, a wykłady z Bauhausu oraz eseje wydane jako dwutomowe dzieło "Paul Klee Notebooks" są dla sztuki współczesnej tym, czym "Traktat o malarstwie" Leonarda da Vinci dla twórców renesansu.

[b]8. Józef Pankiewicz (ur. 1866 r.) [/b]

malarz i grafik, nad Wisłą prekursor impresjonizmu i symbolizmu, pionier grafiki. Na Wystawie Powszechnej w Paryżu w 1889 r. nagrodzony srebrnym medalem za obraz "Targ na jarzyny na placu za Żelazną Bramą", tuż po powrocie do Polski był przyjmowany krytycznie. Malował, podróżując po Europie, inspirował się m.in. pracami Cezanne'a, po wizycie w Hiszpanii – także kubizmem. Był profesorem ASP w Krakowie i twórcą Komitetu Paryskiego – grupy polskich kolorystów.

[b]9. Kazimierz Przerwa-Tetmajer [/b]

– poeta młodopolski, autor odważnych erotyków i wierszy poświęconych urodzie Tatr. W domenie publicznej znajdą się teraz m.in. słynne wersy: "Z otchłani klęsk i cierpień podnoszę głos do ciebie, Nirwano!" (z inspirowanego filozofią hinduską "Hymnu do nirwany"), czy "Choć życie nasze splunięcia niewarte: Evviva l'arte!" (z umieszczonego w drugim tomie poezji "Evviva l'arte"), a także pisane gwarą nowele "Na Skalnym Podhalu" i powieść "Koniec epopei". Tetmajer cierpiał na chorobę umysłową, stracił wzrok – nie mógł tworzyć, zmarł osamotniony.

[b]10. Katharina Schratt[/b]

jedna z najpopularniejszych aktorek austriackich, gwiazda cesarsko-królewskiego teatru w Hoftburgu (dzisiejszego Burghteater). Żona węgierskiego arystokraty i kochanka cesarza Franciszka Józefa. Zelektryzowała władcę występem na wiedeńskiej Wystawie Przemysłowej 1885 r.; później grała także przed carem Aleksandrem III. Jej związek z władcą popierała cesarzowa Elżbieta. Schratt nie spisała wspomnień, mimo iż wydawcy składali jej intratne propozycje. Szkoda, byłoby teraz co czytać.