Adam Koczyk: Klucz do rozwiązania sporu wokół Trybunału Stanu

Wydarzenia mające miejsce w bieżącej kadencji Trybunału Stanu pokazują, że kryzys wokół wymiaru sprawiedliwości rozlał się na kolejny organ konstytucyjny. Z racji niezwykle rzadkiego działania, Trybunał nie stał się przedmiotem dyskursu politycznego, który zmierzałby do „zreformowania” tej instytucji. Obecnie mamy do czynienia ze swoistą restytucją Trybunału Stanu, a to z racji aktywności sejmowej, jak i samych sędziów Trybunału.

Sprawa uchylenia immunitetu Małgorzaty Manowskiej. Ważny aspekt niezawisłości

Niestety „kadłubowa” ustawa o Trybunale Stanu stała się ostatnio pretekstem (sprawa immunitetowa przewodniczącego TS) do forsowania wykładni jej postanowień, uniemożliwiającej realizację misji Trybunału wynikającej z Konstytucji RP. Sprawa o uchylenie immunitetu przewodniczącego Trybunału pokazuje, że to prymat niezawisłości sędziowskiej, której emanacją jest wolność od politycznych oczekiwań, jest kluczem do rozwiązania sporu wokół TS. Do tego potrzebna jest oczywiście wewnętrzna wolność, pozwalająca na spojrzenie na przepisy prawa przez prymat wykładni racjonalnej.

Niezawisłość sędziowska w przypadku Trybunału Stanu jest wartością szczególnie pożądaną, gdyż jako jego członkowie jesteśmy wyłaniani przez gremium polityczne. Odbiór społeczny tak kształtowanej osobowo instytucji może wywoływać domniemanie upolitycznienia. Wobec tego, rola sędziego TS wydaje się szczególna, gdyż poprzez działalność orzeczniczą winniśmy nieustannie „przekonywać” opinię publiczną o wspomnianej wolności.

Czytaj więcej:

Sądy i Prokuratura

Marcin Radwan-Röhrenschef: Nie było podstawy do wyłączenia 12 członków TS

Jedynym dzisiaj sposobem na przywróce...

Pro

W doktrynie podnosi się, że na aspekt personalny niezawisłości sędziowskiej składają się gwarancje odnoszące się do osoby sędziego, zabezpieczające bezstronność, praworządność wydanego orzeczenia, a także pozycję sędziego. Aspekt personalny złożony jest z gwarancji materialnych i formalnych.

Gwarancje materialne to cechy osobowości, moralność, doświadczenie życiowe i zawodowe. Stanowią one fundament bezstronnego wyroku. Struktura gwarancji formalnych obejmuje powoływanie sędziów, nieusuwalność, immunitet sędziowski, apolityczność.

Z racji specyfiki Trybunału, szczególną rolę pełnią pierwsze z wymienionych gwarancji. Jeśli przyjmiemy wspomniane wartości jako fundamentalne, można wspólnie poszukiwać właściwych rozwiązań, gwarantujących właściwe funkcjonowanie Trybunału i zabezpieczających jego autorytet.

O co spór, czyli wyłączenie części sędziów Trybunału Stanu

Głównym problemem we wspomnianej sprawie immunitetowej był zakres stosowania art. 40 § 1 pkt. 4 kodeksu postępowania karnego w postępowaniu przed TS. Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu „w postępowaniu przed Trybunałem Stanu oraz Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej”. Kierując się art. 40 § 1 pkt. 4 k.p.k. stanowiącym, że „sędzia jest z mocy prawa wyłączony od udziału w sprawie, jeżeli (...) był świadkiem czynu, o który sprawa się toczy, albo w tej samej sprawie był przesłuchany w charakterze świadka (...).

Trzyosobowy skład Trybunału przychylił się do wniosku obrońcy przewodniczącego Trybunału, który wniósł o stwierdzenie wyłączenia od udziału w sprawie o wyrażenie zgody na pociągnięcie do odpowiedzialności karnej przewodniczącego TS części sędziów Trybunału, z uwagi na fakt, iż „zostali przesłuchani w charakterze świadków w sprawie toczącej się przed Prokuraturą Krajową” (sprawa dotyczyła niezwołania przez przewodniczącego TS posiedzenia pełnego składu).

Rozstrzygnięcie tego wniosku zapadło przed składem trzyosobowym. Część członków Trybunału (w tym również ja) przypomniała w stanowisku skierowanym do Trybunału, że co do wykładni art. 18 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu przepisy k.p.k. a) mogą mieć zastosowanie bez żadnych ograniczeń, b) z odpowiednimi modyfikacjami, c) albo – ze względu na występujące różnice między tymi postępowaniami – nie mogą być stosowane w ogóle.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Joanna Parafianowicz: Czy istnienie Trybunału Stanu ma sens

Łatwiej straszyć odpowiedzialnością niż ją egzekwować. A że przy okazji Trybunał Stanu jest insty...

Trybunał Stanu to organ, nie sąd

Przypomnieliśmy, że w powyższym duchu doktryna sformułowała twierdzenie, że gdy w wyniku analizy podobieństw między sytuacją unormowaną wprost w akcie, do którego następuje odesłanie (k.p.k.), a sytuacją problematyczną w akcie odsyłającym (ustawie o Trybunale Stanu), to wówczas nie należy w ogóle stosować przepisu z k.p.k. z uwagi na sprzeczność z przepisami unormowanymi w ustawie o Trybunale Stanu.

Zwróciliśmy uwagę, że skoro Trybunał „nie jest sądem karnym, a jedynie organem w określonych okolicznościach działającym tak jak sąd karny”, to przy rozpatrywaniu tego rodzaju spraw, jak w przedmiocie podjęcia uchwały co do wyrażenia zgody na pociągnięcie członka Trybunału Stanu do odpowiedzialności karnej, Trybunał nie działa jako sąd karny, a zatem obiektywnie nie powinno być mowy o odpowiednim stosowaniu przepisów art. 40 k.p.k.

Poczyniliśmy istotną uwagę, że skoro przepisy k.p.k. mają być stosowane odpowiednio (…) „chyba że niniejsza ustawa stanowi inaczej”, to art. 15a ust. 1 ustawy o Trybunale Stanu literalnie i wprost wskazuje, że „zgodę na pociągnięcie członka Trybunału Stanu do odpowiedzialności karnej lub na pozbawienie wolności wyraża, w drodze uchwały, Trybunał, z wyłączeniem członka Trybunału, którego wniosek dotyczy”.

A contrario, wyłączeniu przy podejmowaniu tego rodzaju uchwały czy udziału w posiedzeniu Trybunału w tym przedmiocie, nie może podlegać żaden inny członek TS.

Zarysowany problem odpowiedniego stosowania k.p.k. do postępowania przed Trybunałem skłonił nas do złożenia wniosku o przeprowadzenie posiedzenia pełnego składu, na którym rozstrzygnięta zostałaby przede wszystkim kwestia: „czy przy podejmowaniu uchwały o wyrażeniu zgody na pociągnięcie członka Trybunału do odpowiedzialności karnej stosuje się w oparciu o art. 18 ust. 2 ustawy o Trybunale Stanu odpowiednio art. 40 § 1 pkt. 4 Kodeksu postępowania karnego, czy też przy rozpatrywaniu takiego wniosku ustawa o Trybunale Stanu wyłącza odpowiednie stosowanie art. 40 Kodeksu postępowania karnego”.

Czytaj więcej

Rzecz o prawie

Jacek Dubois: Wołam ciebie ja, brzoza

Dlaczego Trybunał Stanu - instytucja, która tak długo opierała się politycznej wojnie, dokonała n...