Wyleczyć służbę zdrowia z feudalizmu

Kolejni chorzy odsyłani są ze szpitali z kwitkiem. Ciężko ranny w wypadku czterolatek musi być transportowany helikopterem z Radomia do Warszawy, bo nie ma mu kto pomóc w jego rodzinnej miejscowości. Kolejne szpitale szykują się do ewakuacji, a rodziny chorych coraz bardziej obawiają się wizyty w szpitalach.

I tak to trwa od kilku miesięcy. Opozycja przekonuje, że kryzys jest efektem błędów rządu (wystarczyłoby dosypać pieniędzy i porozmawiać - przekonywał podczas poniedziałkowej debaty Aleksander Kwaśniewski), rząd odpowiada, że nie ma powodów do obaw, bo wszystko jest pod kontrolą, a lekarze już za moment wrócą do pracy.

I niestety wiele wskazuje na to, że żadna ze stron nie ma racji. Dosypanie pieniędzy i rozmowy nic nie zmienią, podobnie jak rozmowy z udziałem ministra Zbigniewa Religi. System publicznej służby zdrowia w Polsce skompromitował się ostatecznie. Interes korporacyjny okazał się silniejszy niż składana przez lekarzy przysięga Hipokratesa, a nacisk organizacji zawodowych ważniejszy niż interes szpitali.

I, wbrew zapewnieniom, nie ma pewności, że usatysfakcjonowani podwyżkami lekarze za pół roku nie dojdą do wniosku, że nadal zarabiają za mało, i ponownie nie odejdą od łóżek pacjentów.

Początkiem każdej kuracji jest trafne rozpoznanie schorzenia. I tu nie wystarczy, słuszne skądinąd, stwierdzenie, że mamy do czynienia ze skumulowaniem wieloletnich zaniedbań kolejnych ekip rządowych. Zaniedbania te mają bowiem bardzo konkretne przyczyny, które niemało mają wspólnego z powszechnymi patologiami III RP.

Kolejne ekipy nie podejmowały trudnego zadania reformy nie tylko dlatego, że obawiały się reakcji pacjentów, których trzeba by zmusić do współfinansowania (otwartego, a nie jak dotąd ukrytego w rozmaitych składkach) opieki medycznej, ale również z powodu oporu środowiska lekarskiego, ze szczególnym uwzględnieniem lobby ordynatorsko-profesorskiego.

Opór ten miał zaś całkiem konkretne przyczyny. Specjalistom system taki jak obecnie się opłacał, i w prywatnych rozmowach przyznawali to otwarcie, bardziej niż najwyższe nawet pensje. Posada ordynatora czy profesora w znanej klinice zazwyczaj łączona była z pracą w prywatnym gabinecie. A przeskoczenie niekiedy długich kolejek oczekujących na zabieg w państwowych ośrodkach było o wiele łatwiejsze, gdy rozpoczęło się od prywatnej (czyli płatnej) konsultacji ze specjalistą.

Młodsi lekarze nie protestowali, bo - po pierwsze - środowisko to ma charakter w znacznej mierze feudalny, a młodzi zależni są od swoich mistrzów; po drugie zaś - niekiedy, jak w przypadku wojskowej fali, liczyli na to, że z czasem przesuną się wyżej w środowiskowej hierarchii.

Chwiejną równowagę zachwiało, wbrew pozorom, nie tylko otwarcie granic państw Unii Europejskiej na polskich lekarzy, ale - co o wiele istotniejsze - zdecydowana walka z korupcją w środowisku lekarskim. Akcja CBA przeciwko doktorowi Mirosławowi G. (ale także kolejne, niekiedy niezwykle spektakularne akcje) jasno pokazała, że złote ręce chirurga, podziw i szacunek innych specjalistów nie będą dłużej stanowić usprawiedliwienia dla łapówkarstwa. To, że ktoś należy do elity, nie może stawiać go ponad prawem.

Można oczywiście uznać, że moment rozpoczęcia strajków jest czysto przypadkowy, ale daje jednak do myślenia fakt, że fala protestów przetoczyła się przez Polskę niedługo po kilku spektakularnych akcjach CBA w szpitalach. I choć wyjaśnieniem może być urażona duma medyków, którzy nie godzą się na traktowanie ich tak jak innych obywateli, to bardziej prawdopodobne wydaje się inne wyjaśnienie.

Oto okazało się, że środki, którymi uzupełniało się skromne pensje, mogą się skończyć, a nawet, że można za nie trafić za kratki. I w niczym nie pomogą wówczas medialne kampanie obrony "złotorękich", bo władza nie chce już okazywać szacunku przez stawianie niektórych ponad prawem. W takiej sytuacji rzeczywiście mogło nie być innego wyjścia niż strajk i jasne pokazanie, że skoro państwo naruszyło równowagę interesów - to musi ponieść konsekwencje i zadośćuczynić realnym stratom materialnym.