Elektorat zmiennym jest

Politycy i komentatorzy prześcigają się w stwierdzeniach, że nadchodzące wybory samorządowe są najważniejszym sprawdzianem przed wielkim przyszłorocznym bojem politycznym i właściwie przesądzą o wyniku wyborów parlamentarnych. Dlatego wszyscy z niecierpliwością oczekują niedzielnego werdyktu Polaków.

Były działacz PiS, a dziś zaprzysięgły wróg tej formacji, Michał Kamiński już ogłosił, że Jarosław Kaczyński przegra wybory samorządowe, a w ślad za tym przegra przyszłoroczne wybory do Sejmu i Senatu. Niewykluczone, że tak właśnie się stanie, ale na pewno nie z powodu wyniku w wyborach lokalnych. Bo gdyby prześledzić rezultaty wyborów do sejmików i porównać je z efektem głosowania Polaków do parlamentu, to okazuje się, że jedne i drugie mają ze sobą niewiele wspólnego.

Wróżenie z fusów

Wybory do sejmików samorządowych odbędą się po raz piąty, ale dopiero od 2006 roku poprzedzały wybory parlamentarne, co było efektem skrócenia kadencji Sejmu o dwa lata. Komentatorzy sceny politycznej zawsze usiłowali wywróżyć na podstawie wyników tych wyborów, co się wydarzy w przyszłości na scenie politycznej. Na początku próbowano oceniać, ile straciła partia rządząca po roku sprawowania władzy, a na ile urosła w siłę opozycja. Później na tej podstawie usiłowano przewidzieć wyniki wyborów parlamentarnych. Ale w jednym i drugim przypadku analitycy często trafiali jak kulą w płot.

Pierwsze wybory do sejmików samorządowych z 1998 roku odbyły się rok po zwycięstwie wyborczym Akcji Wyborczej Solidarność. Rządząca AWS osiągnęła w tych wyborach wynik jedynie o 0,74 pkt proc. gorszy niż w wyborach do parlamentu. Nic więc nie zapowiadało gwałtownego odpływu elektoratu i totalnego upadku tej partii trzy lata później. Tym bardziej że AWS ciągle wyprzedzała największą partię opozycyjną, czyli SLD. Sojusz co prawda już był na fali wzrostowej, bo w wyborach samorządowych zdobył 30 proc. głosów, o 3 pkt więcej niż przed rokiem, ale to jeszcze nie wróżyło jego przyszłego sukcesu.

Cztery lata później sytuacja miała się zgoła odmiennie. Koalicja SLD–UP, która w wyborach parlamentarnych 2001 roku rozbiła w pył konkurencję i jako pierwsza od 1989 roku otarła się o samodzielne rządzenie, zdobywając 41,4 proc. głosów, rok później przyciągnęła już tylko 24,5 proc. wyborców.

Socjolog Jerzy Wiatr, jeden z czołowych ideologów Sojuszu Lewicy Demokratycznej, w opracowaniu „Polska po wyborach samorządowych 2002 roku" martwił się, że koalicja SLD–UP utraciła jedną trzecią wyborców, choć podkreślał, że mimo wszystko utrzymała pozycję nr 1 na scenie politycznej. „Dla SLD jest to sygnał, że konieczna jest »krytyczna ocena i rewizja dotychczasowego sposobu działania«" – pisał Wiatr.

Koalicja PO–PiS – była wówczas taka koalicja w większości sejmików – zdobyła 16,5 proc. głosów i było to mniej niż łączny wynik obu partii w wyborach w 2001 roku, w których PO zdobyła prawie 13 proc. głosów, a PiS – 9,5 proc.

Głosowanie w wyborach do samorządu pokaże tylko nastroje społeczeństwa

„Dla prawicowej opozycji jest to sygnał, że jej dotychczasowa polityka nie zyskuje poparcia" – pisał z satysfakcją Wiatr. I dodał, że umiarkowana opozycja może zostać wyprzedzona przez partie populistyczne i radykalne, czyli Samoobronę i LPR. W tym wypadku mocno się pomylił, bo trzy lata później PO i PiS wspólnymi siłami niemal wdeptały SLD w ziemię, Samoobronie i LPR przypadła zaś w udziale rola politycznych przystawek.

Jedno socjolog przewidział dobrze – orzekł, że słaby wynik PSL w wyborach samorządowych (11 proc.), wzmocni skłonność tej partii do przesuwania się ku partiom prawicy. Rzeczywiście niespełna rok później rząd Leszka Millera stracił ludowego koalicjanta.

Poparcie chwilowe

Ciekawa sytuacja związana była z wyborami samorządowymi w 2006 roku, bo odbyły się one rok po wyborach parlamentarnych i zarazem rok przed wyborami parlamentarnymi. PiS i PO zamieniły się w nich miejscami w stosunku do wyborów z 2005 roku. Zwycięska przed rokiem partia Jarosława Kaczyńskiego nieznacznie straciła poparcie, a PO nieznacznie zwiększyła swoje i to wystarczyło, by zyskała dwupunktową przewagę nad PiS. Wyniki jednak w najmniejszym nawet stopniu nie zwiastowały, że rok później, gdy doszło do przedterminowych wyborów, partia Tuska uzyska przygniatającą przewagę nad PiS, zdobywając 41,5 proc. głosów i wyprzedzając partię Kaczyńskiego o 9,5 proc. głosów.