Czyżewski, Jedynak-Gierada: Czy Świnka Peppa bez ochrony to początek

Kiedy jeden z rosyjskich sądów oddalił pozew o odszkodowanie za kopiowanie wizerunku Świnki Peppy i naruszenie znaku towarowego do tejże bajkowej postaci, świat związany z prawem własności intelektualnej zaczął drżeć w posadach i zadawać sobie fundamentalne pytanie – czy to była jednorazowa akcja, czy jednak postanowienia i stosowanie dekretu Putina pójdą dalej.

Od czego się zaczęło?

6 marca 2022 roku rosyjski rząd wydał tzw. dekret Putina dotyczący patentów, wzorów użytkowych oraz wzorów przemysłowych. Zgodnie z jego treścią, rosyjski system obowiązkowego licencjonowania praw patentowych został zmieniony tak, aby posiadacze patentów związani z krajami, które nałożyły sankcje na Rosję, nie otrzymywali już opłat licencyjnych.

We dekrecie zapisano: „W stosunku do posiadaczy patentów związanych z obcymi państwami, którzy dopuszczają się nieprzyjaznych działań przeciwko rosyjskim podmiotom prawnym i osobom fizycznym (w tym, jeśli tacy posiadacze patentów mają obywatelstwo tych państw, ich miejscem rejestracji, miejscem prowadzenia przedsądowej działalności gospodarczej lub miejscem uzyskiwania przez nich przedsądowego zysku z takiej działalności są te państwa), kwota odszkodowania wynosi 0 procent rzeczywistego dochodu osoby, która: skorzystała z prawa do korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego bez zgody uprawnionego z patentu, z produkcji i sprzedaży towarów, wykonywania pracy oraz świadczenia usług, do których produkcji, wykonywania i świadczenia wykorzystano odpowiedni wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy”.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

Rosja nie może kopiować McDonald’s ani Ikei

Wojna to nie siła wyższa, uzasadniająca naruszania znaków towarowych – mówi Dorota Rzążewska, prezes Polskiej Izby Rzeczników Patentowych.

W praktyce oznacza to, że w przypadku gdy na terytorium Rosji ktoś naruszy patent, do którego prawa ma podmiot z owego „nieprzyjaznego państwa”, właściciel patentu będzie mógł skorzystać z przysługujących mu roszczeń. Jednak, jeśli wspominany właściciel patentu wygra sprawę (czego mając na uwadze obecne działania sądów rosyjskich, nie można uznać za oczywiste, przy spełnieniu do niedawna konkretnych i oczywistych kryteriów) nie otrzyma żadnego odszkodowania.

Dodatkowo jako kolejną odpowiedź za rosnącą falę sankcji gospodarczych rosyjskie Ministerstwo Rozwoju zapowiedziało, że rozważa czasowe zniesienie ograniczeń w korzystaniu z praw własności intelektualnej, w tym zagranicznych podmiotów, które zdecydowały się na wyjście z rosyjskiego rynku poprzez m.in. „zamrożenie” ich.

Kolejne były prawa autorskie i znaki towarowe i właśnie Świnka Peppa. Pomimo że we wspominanym dekrecie wskazuje się wprost, że dotyczy on patentów, wzorów użytkowych i wzorów przemysłowych, rosyjski sąd w Kirowie postanowił zastosować go również w odniesieniu do praw autorskich i znaków towarowych. Sąd ten oddalił (nie tylko zredukował odszkodowanie do kwoty „zero”) wystosowany jeszcze we wrześniu 2021 roku przez Entertainment One Ltd. pozew o odszkodowanie za kopiowanie wizerunku Świnki Peppy przez rosyjskiego przedsiębiorcę.

W portfelu praw Entertainment One Ltd. znajdują się między innymi takie marki i formaty, jak wspominana Peppa Pig, My Little Pony, Power Rangers czy The Walking Dead. Telewizyjny serial animowany, którego główną postacią jest mała świnka mieszkająca ze swoim młodszym bratem Georgem, Mamą Świnką i Tatą Świnką ma ponad tysiąc licencjobiorców na całym świecie, jest najlepiej sprzedającym się produktem dla młodych widzów, który został przetłumaczony na ponad 40 języków i nadawany jest w ponad 180 krajach.

Nic więc dziwnego, że Entertainment One Ltd., która posiada prawa do animowanego serialu dla dzieci o przygodach Świnki Peppy i samego wizerunku wspominanej bajkowej postaci chroni swoje prawa, które rok rocznie przynoszą bardzo wysokie zyski. Składając we wrześniu 2021 roku pozew, wniosła o przyznanie na jej rzecz odszkodowania w wysokości 40 tysięcy rubli rosyjskich.

Rosyjski sąd zastosował treść dekretu Putina, uznając, że Entertainment One Ltd. należy do państw „nieprzyjaznych” Rosji, więc nie zasługuje na respektowanie jej praw własności intelektualnej, w tym prawa autorskiego i prawa ochronnego na znak towarowy (a tym samym również samej postaci Świnki Peppy) na terytorium Rosji.

Telewizja też pod presją

Również w odniesieniu do kanałów telewizyjnych Rosja prowadzi niezwykle swobodne działania. Mimo że najwięksi dystrybutorzy treści audiowizualnych wycofali się z działań na terytorium Rosji, na podstawie dekretu Putina umożliwia rosyjskim operatorom płatnej telewizji na dalsze oferowanie rosyjskim telewidzom wycofanych stacji. Powstaje realna możliwość, że bardziej swobodne do korzystania z nich serwisy streamingowe i treści VoD mogą być nielegalnie „pożyczane” i emitowane przez rosyjskich nadawców.

Pojawiła się również informacja o zgłoszeniu znaku towarowego łudząco podobnego (aby nie użyć sformułowania, że jest on identyczny) do litery „M” składającej się ze złotych łuków usytuowanych na czerwonym tle, a używanej do oznaczenia od wielu lat towarów i usług oferowanych przez McDonald’s Corporation. Oznaczenie rzekomo zostało zgłoszone dla terytorium Rosji, dla usług sklasyfikowanych w klasie 43 Klasyfikacji Nicejskiej, czyli tych dotyczących usług zaopatrzenia w żywność i napoje i (jeśli przyznane zostanie prawo ochronne) ma stanowić oznaczenie dla restauracji pod nazwą „Wujek Wania”. Niemniej, zgłoszenie to na razie nie widnieje w żadnej bazie, więc może stanowić jedynie jeden z wielu fake newsów, mający na celu wywołać jeszcze większą dezorientację w materii teraźniejszego stanu praw własności intelektualnej w Rosji.

Czy inne marki i ich prawa IP też są zagrożone działaniami rosyjskiego rządu?

Dekret Putina oraz działania rosyjskich sądów wskazują, że realnie możemy mieć do czynienia z „zalegalizowaniem” naruszeń wobec wyłącznych praw własności intelektualnej. W praktyce otworzy to drzwi naruszycielom z Rosji oraz z innych państw, które nie zostały uznane za „nieprzyjazne” do kopiowania, wprowadzania na rynek i czerpania korzyści z przedmiotów praw własności intelektualnej podmiotów z tychże „nieprzyjaznych” Rosji krajów.

Oznacza to, że istnieje możliwość, iż rosyjski rynek wypełni się podróbkami, a właściciele praw wyłącznych nie będą mogli skutecznie z tym walczyć, bo będą pozbawieni możliwości skutecznego wystąpienia z roszczeniem.

Dodatkowo, jeśli Rosja zmodyfikuje kwestie dotyczące importu, może powstać przestrzeń na swobodne sprowadzanie podrabianych produktów z innych krajów.

Właściciele praw wyłącznych, którzy nadal nie będą mogli korzystać z narzędzi ochrony, będą tym samym narażeni na zdeprecjonowanie wypracowanej reputacji ich marek, a budowane portfele praw wyłącznych (w tym znaków towarowych) zostaną zdewaluowane. Powyższe wiąże się z niewyobrażalnie dużymi stratami finansowymi i wizerunkowymi.

Co z patentami

W odniesieniu do patentów, nie jest jasne, czy Rosja nie pokusi się o zmianę zasad dotyczących licencji przymusowych. Analizując dotychczasowe ruchy rosyjskiego rządu, wydaje się, że można spodziewać się powyższego. W takim przypadku rosyjskie podmioty uzyskałyby bezpłatną licencję na korzystanie z patentów, wynalazków, wzorów użytkowych i przemysłowych należących do właścicieli pochodzących z państw, które nałożyły na Rosję sankcje.

Sytuacja jest niezwykle dynamiczna i trudno przewidzieć kolejne kroki rosyjskiego rządu, które będą miały wpływ na prawa własności intelektualnej. Do momentu wydania wyroku przez sąd w Kirowie w sprawie naruszenia praw do Świnki Peppy, wszyscy myśleli, że osobliwe podejście do praw wyłącznych uwzględnione w dekrecie Putina nie znajdzie zastosowania do znaków towarowych. Okazało się jednak, że rosyjskie sądy mają dużą swobodę w stosowaniu regulacji obowiązujących na terytorium Rosji.

Możliwe działania

Najważniejszym jest monitorowanie rosyjskich działań. Podmioty posiadające prawa wyłączne dla terytorium Rosji muszą przeanalizować swoją sytuację. Oprócz praw z rejestracji możliwe jest dokonanie czynności prowadzących do ograniczenia dostępu do know-how i tajemnicy handlowej, np. poprzez zawarcie dodatkowych porozumień.

W dekrecie Putina nie ma mowy o roszczeniu o zaniechanie naruszenia. Powoduje to możliwość wystosowania przez właściciela praw wniosku obejmującego powyższe. Mając jednak na uwadze dotychczasowe działania rządu i sądownictwa Rosji, wysoce prawdopodobne jest, że roszczenie takie nie zostanie zrealizowane.

Co istotne nawet w przypadku zlikwidowania lub niestosowania zasady „zerowego” odszkodowania, problemem może okazać się właściwa wycena roszczeń, biorąc pod uwagę niestabilną sytuację rubla i jego wartości w stosunku do walut, w których korzystanie z praw powinno być wyceniane (kwestia wyliczenia stosownego wynagrodzenia).