Reforma PAN dopiero w przyszłej kadencji

Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego rozważa odłożenie w czasie tzw. małej nowelizacji ustawy o Polskiej Akademii Nauk.

Publikacja: 18.06.2019 07:47

Pałac Staszica, siedziba Polskiej Akademii Nauk

Pałac Staszica, siedziba Polskiej Akademii Nauk

Foto: Fotorzepa, Jakub Ostałowski

Skierowanie do konsultacji pod koniec kwietnia ustawy o zmianie ustawy o PAN wywołało niepokój w środowisku naukowym. W krytycznych opiniach zwraca się uwagę, że jeśli proponowane regulacje weszłyby w życie, mogłoby to doprowadzić do upolitycznia Akademii, a kierunek prowadzonych badań wyznaczany byłby przez prezesa PAN i, być może, rządzącą partię. Nowelizacja ustawy to realizacja zaleceń zawartych w raporcie Najwyższej Izby Kontroli z lipca ubiegłego roku. Wykazano w nim, że w pięciu skontrolowanych instytutach w latach 2014–2017 wypłacono pracownikom nienależne świadczenia w wysokości 2,7 mln zł. Wskazano też na brak mechanizmów kontroli prezesa PAN nad instytutami.

Czytaj także: Uwolnić polską naukę od makulatury

Naukowcy zgadzają się, że należy poprawić nadzór nad instytutami, ale uważają, że zaproponowano zbyt daleko idące zmiany.

– Tak zwana mała nowelizacja ustawy o PAN proponuje radziecki model działania, kiedy kierunki prowadzonych przez instytuty badań narzucane były centralnie i odgórnie – mówi prof. Mikołaj Sokołowski, szef Instytutu Badań Literackich PAN.

Chodzi o to, że w projekcie nowelizacji zdecydowano o rozszerzeniu kompetencji prezesa PAN nie tylko w obszarze gospodarczym, ale także w kontekście badań naukowych. Równocześnie nie zdefiniowano zakresu nadzoru. „Brak zdefiniowania na poziomie ustawowym kryteriów nadzoru może stwarzać bardzo daleko idące możliwości ingerencji w samodzielność badawczą instytutów i zewnętrznego określenia ich agendy badawczej" – napisała w opinii do projektu dr hab. Celina Nowak, dyrektor Instytutu Nauk Prawnych PAN.

Opinie o projekcie oburzają ministra nauki i szkolnictwa wyższego Jarosława Gowina. – Stawianie mi zarzutu, że chcę upolityczniać PAN, jest nieuczciwe. Zresztą cały spór to burza w szklance wody. Akademia wymaga gruntownej reformy. To zadanie na przyszłą kadencję. Dlatego nie wykluczam, że obecną nowelizację zdecydujemy się jednak odłożyć w czasie – mówi „Rz". Szef MNiSW podkreśla, że ustawa nie daje politykom żadnych instrumentów, żeby wpływać na wybór prezesa ani ingerować w funkcjonowanie instytutów. Pozwala jedynie, aby w wąskim zakresie dotyczącym polityki finansowej i spraw organizacyjnych zwiększyły się kompetencje prezesa PAN.

– Tych, którzy formułują zarzuty o rzekomym upolitycznieniu, chcę zapytać: kto stoi na czele NIK? Krzysztof Kwiatkowski wywodzący się z PO. Czy naprawdę ktokolwiek sądzi, że prezes Kwiatkowski chce ułatwiać naszemu rządowi rzekome ingerencje polityczne? – podsumowuje wicepremier Gowin.

Skierowanie do konsultacji pod koniec kwietnia ustawy o zmianie ustawy o PAN wywołało niepokój w środowisku naukowym. W krytycznych opiniach zwraca się uwagę, że jeśli proponowane regulacje weszłyby w życie, mogłoby to doprowadzić do upolitycznia Akademii, a kierunek prowadzonych badań wyznaczany byłby przez prezesa PAN i, być może, rządzącą partię. Nowelizacja ustawy to realizacja zaleceń zawartych w raporcie Najwyższej Izby Kontroli z lipca ubiegłego roku. Wykazano w nim, że w pięciu skontrolowanych instytutach w latach 2014–2017 wypłacono pracownikom nienależne świadczenia w wysokości 2,7 mln zł. Wskazano też na brak mechanizmów kontroli prezesa PAN nad instytutami.

Ten artykuł przeczytasz z aktywną subskrypcją rp.pl

Zyskaj dostęp do ekskluzywnych treści najbardziej opiniotwórczego medium w Polsce

Na bieżąco o tym, co ważne w kraju i na świecie. Rzetelne informacje, różne perspektywy, komentarze i opinie. Artykuły z Rzeczpospolitej i wydania magazynowego Plus Minus.

Czym jeździć
Technologia, której nie zobaczysz. Ale możesz ją poczuć
Tu i Teraz
Skoda Kodiaq - nowy wymiar przestrzeni
Nieruchomości
Ministerstwo Rozwoju przekazało ważną wiadomość ws. ogródków działkowych
Prawo w Polsce
Sąd ukarał Klaudię El Dursi za szalony rajd po autostradzie A2
Materiał Promocyjny
Bolączki inwestorów – od kadr po zamówienia
Nieruchomości
Sąsiad buduje ogrodzenie i chce zwrotu połowy kosztów? Przepisy są jasne