ZUS: Przy uzyskaniu renty liczy się staż

Renta z tytułu niezdolności do pracy (dalej renta) jest świadczeniem mającym wynagrodzić osobie ubezpieczonej utratę możliwości zarobkowania. Jej uzyskanie jest uzależnione m.in. od otrzymania orzeczenia o niezdolności do pracy, ale nie tylko.

Utrata zdolności

Niezdolność do pracy może mieć charakter

- całkowity, co oznacza utratę zdolności do wykonywania jakiejkolwiek pracy, lub

- częściowy, co oznacza utratę w znacznym stopniu zdolności do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji.

Sąd Najwyższy w wyroku z 30 listopada 2000 (II UKN 99/00)

uznał, że brak możliwości wykonywania pracy dotychczasowej nie jest wystarczający do stwierdzenia częściowej niezdolności do pracy.

Dotyczy to sytuacji, gdy jest możliwe podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie bez przekwalifikowania lub przy pozytywnym rokowaniu co do możliwości przekwalifikowania zawodowego. Wynika z tego, że niezdolność do wykonywania pracy dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty.

Ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeśli wiek, poziom wykształcenia i predyspozycje psychofizyczne usprawiedliwiają rokowania, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym.

Odsunięcie pracownika ze względów profilaktycznych od  wykonywania dotychczasowej pracy w wyuczonym zawodzie, przy zachowaniu zdolności do  wykonywania innego zatrudnienia, nie jest równoznaczne z niezdolnością do pracy w rozumieniu przepisów ustawy emerytalnej (wyrok SN z 19 grudnia 2001, II UKN 684/00).

Warunki ustawowe

Samo orzeczenie o niezdolności do pracy nie jest równoznaczne z prawem do renty. Zostanie ono przyznane, gdy

- dana osoba ponadto ma wymagany okres zatrudnienia (tzw. okresy składkowe i nieskładkowe),

- jej niezdolność do pracy powstała w czasie zatrudnienia lub w okresie równorzędnym z okresem zatrudnienia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od ustania tych okresów.

Osobie, która spełnia jednocześnie wszystkie wymienione warunki, przysługuje renta:

- okresowa – jeżeli niezdolność do pracy jest okresowa; renta ta będzie wypłacana przez okres wskazany w decyzji ZUS,

- stała – jeśli niezdolność do pracy jest trwała,

- szkoleniowa – gdy ZUS orzekł celowość przekwalifikowania zawodowego, ponieważ ta osoba nie może pracować w dotychczasowym zawodzie; renta szkoleniowa przysługuje przez  6 miesięcy, z możliwością przedłużenia, ale nie dłużej niż o 30 miesięcy (jeśli jest to niezbędne do przekwalifikowania się).

Organ rentowy w piśmie zawiadamia osobę uprawnioną o terminie wstrzymania wypłaty oraz o warunkach przywrócenia prawa do renty okresowej, nie później niż na trzy miesiące przed ustaniem tego prawa.

Osoba zainteresowana dalszym pobieraniem renty powinna  złożyć wniosek o przywrócenie do niej prawa wraz z zaświadczeniem o stanie zdrowia wydanym przez lekarza opiekującego się tą osobą.

Adekwatnie do wieku

Wymagany do nabycia renty okres składkowy i nieskładkowy uzależniony jest od wieku, w którym powstała niezdolność do  pracy.

I tak warunek ten uważa się za spełniony, gdy okres składkowy i nieskładkowy wynosi:

1 rok – jeżeli niezdolność do  pracy powstała przed ukończeniem 20 lat,

2 lata – jeżeli niezdolność do  pracy powstała w okresie po  ukończeniu 20 roku życia a  przed  ukończeniem 22 roku życia,

3 lata – jeżeli niezdolność do  pracy powstała w wieku powyżej 22 roku życia a przed ukończeniem 25 roku życia,

4 lata – jeżeli niezdolność do  pracy powstała w okresie po  ukończeniu 25 lat życia a  przed ukończeniem 30 lat życia,

5 lat – jeżeli niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.

W tym ostatnim wypadku pięcioletni okres musi przypadać na ostatnie dziesięć lat przed  dniem powstania niezdolności do pracy lub przed  dniem złożenia wniosku o rentę. Przy ustaleniu tego dziesięciolecia nie uwzględnia się okresów pobierania renty z tytułu niezdolności do pracy, szkoleniowej i rodzinnej.

U osób, u których niezdolność do pracy powstała przed  ukończeniem 30 lat, uwzględnia się okresy składkowe i nieskładkowe z okresu całego życia zawodowego.

A gdy dana osoba nie ma wymaganego okresu składkowego i nieskładkowego uzależnionego od wieku, w którym powstała niezdolność do pracy, warunek jego posiadania uważa się za spełniony, jeżeli osoba ta została zgłoszona do ubezpieczenia przed  ukończeniem 18 lat albo w  ciągu sześciu miesięcy po  ukończeniu nauki w szkole ponadpodstawowej lub w szkole wyższej, i pozostawała w  ubezpieczeniu do dnia powstania niezdolności do pracy bez przerwy bądź z przerwami nieprzekraczającymi łącznie sześciu miesięcy.

Wymagane dokumenty

Uzyskanie orzeczenia lekarza orzecznika ZUS uzależnione jest zazwyczaj od podjęcia działań przez samego zainteresowanego. Musi on

- złożyć wniosek do ZUS o  przyznanie świadczenia uzależnionego od wydania takiego orzeczenia,

- dołączyć do niego odpowiednie dokumenty, a następnie

- czekać na wyznaczenie terminu badania lub od razu na wydanie orzeczenia.