Tanie akcje mogą być przychodem już w momencie nabycia

Część urzędów uważa bowiem, że różnica między ceną a wartością rynkową akcji to tzw. świadczenie częściowo odpłatne, którego wartość pracodawca musi opodatkować. Inne twierdzą, że przychód trzeba opodatkować dopiero wtedy, gdy pracownik je sprzedaje. Korzystniejsze dla niego jest to drugie rozwiązanie, gdyż zapłaci tylko 19-proc. podatek (od dochodów z kapitałów pieniężnych). Nie musi go doliczać do innych dochodów (np. ze stosunku pracy) i rozlicza w odrębnym zeznaniu (PIT-38).

Jeśli uznamy różnicę w cenie akcji za świadczenie pracownicze, podatek może wynieść 19, 30 albo nawet 40 proc. Musi go potrącić pracodawca. W zeznaniu rocznym przychód z tego tytułu sumujemy z pensją i innymi świadczeniami opodatkowanymi według skali.

O opodatkowaniu sprzedaży akcji mówi art. 17 ust. 1 pkt 6 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (dalej ustawa o PIT). Zgodnie z nim za przychód z kapitałów pieniężnych uważa się należne, choćby nie zostały faktycznie otrzymane, przychody z odpłatnego zbycia udziałów w spółkach mających osobowość prawną oraz papierów wartościowych.

Dochodem z kapitałów pieniężnych jest nadwyżka przychodu nad kosztami związanymi z nabyciem tych walorów (art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT).

O przychodach ze stosunku pracy mówi z kolei art. 12 ust. 1 ustawy o PIT. Określa je bardzo szeroko – to nie tylko klasyczna pensja, ale również świadczenia w naturze oraz świadczenia nieodpłatne lub częściowo odpłatne. Zgodnie natomiast z art. 11 ust. 2b ustawy o PIT, jeżeli świadczenie jest częściowo odpłatne, przychodem jest różnica między jego wartością a odpłatnością ponoszoną przez podatnika.

Różnica w rozliczeniu może być spora, a sprawą zainteresowany jest zarówno opodatkowany pracownik, jak i pracodawca, który przecież ponosi odpowiedzialność za obliczenie i odprowadzenie do urzędu zaliczki. Niestety, lektura wyjaśnień organów podatkowych nie rozwiąże tego problemu. Część z nich twierdzi, że przychód powstaje dopiero w momencie sprzedaży akcji.

Spójrzmy na interpretację Pierwszego Mazowieckiego Urzędu Skarbowego w Warszawie z 10 stycznia 2007 r. (1471/DPF/415/101/06/PP).

Chodziło w niej o rozliczenie pracowników banku, którzy objęli akcje po preferencyjnej cenie. Plan akcyjny skierowany jest do kadry menedżerskiej, a także do pozostałych zatrudnionych. Osoba, która do niego przystąpi, obejmuje – na podstawie uchwały walnego zgromadzenia – akcje nowej emisji po cenie równej ich wartości księgowej. Jest ona niższa niż wartość rynkowa. I w tym cały problem, bank miał bowiem wątpliwości, czy w momencie objęcia akcji pracownicy uzyskali świadczenie ze stosunku pracy. Czy powinien to świadczenie doliczyć do przychodów ze stosunku pracy i zachować się jak płatnik, czyli potrącić zaliczkę na podatek?

Nie. W odpowiedzi czytamy: „przyznanie pracownikom akcji w pracowniczym planie akcyjnym nie powoduje powstania u nich przychodu w dacie realizacji praw wynikających z planu akcyjnego. Przychód powstanie dopiero w momencie odpłatnego zbycia akcji”.

Jak argumentował urząd? Moment uzyskania dochodu z akcji nie jest tożsamy z momentem ich nabycia bez względu na jego formę. Cechą papierów wartościowych jest bowiem to, że generują dochód w przyszłości – w postaci dywidendy, czy też – w razie ich sprzedaży – w postaci różnicy między uzyskaną kwotą a kosztami poniesionymi na nabycie. Potwierdza to art. 23 ust. 1 pkt 38 ustawy o PIT. Tak więc pracownik uzyska dopiero przychód w momencie sprzedaży akcji i opodatkuje go odrębnie – jako przychód z kapitałów pieniężnych.

Podatnicy, którzy dostali takie interpretacje, mogą więc rozliczyć się z fiskusem dopiero przy sprzedaży akcji. Ale nie wszyscy mają ten przywilej, o czym świadczy chociażby odpowiedź Urzędu Skarbowego Warszawa-Wawer z 19 kwietnia 2007 r. (1439/DF/I-696/07/AK). Czytamy w niej: „wartość dopłat (w formie subskrypcji lub innych) dokonywanych przez pracodawcę do nabywanych przez pracowników akcji stanowi przychód pracowników ze stosunku pracy. Przychód ten powstaje w dacie dokonania dopłaty”.

Co ciekawe, także Pierwszy Mazowiecki Urząd Skarbowy w Warszawie, którego korzystną interpretację cytujemy powyżej, półtora roku wcześniej miał jeszcze inne zdanie. W interpretacji z 22 września 2005 r. (1471/DPF/415/81a/05/PP1) stwierdził, że spółka powinna doliczyć do przychodów pracowników różnicę między ceną rynkową akcji a kwotą, którą za nie zapłacili. Jak czytamy w odpowiedzi: „wartość akcji nabytych za środki pracodawcy stanowi dla pracowników przychód ze stosunku pracy podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych według takich samych zasad jak wynagrodzenie za pracę. W związku z powyższym spółka jako płatnik jest obowiązana obliczyć i pobrać zaliczki na podatek dochodowy od różnicy między ceną rynkową akcji a odpłatnością ponoszoną przez pracownika”.

Dla tych, którzy zapłacili podatek już przy nabyciu akcji, pocieszeniem jest to, że przy wyliczaniu dochodu ze sprzedaży kosztem jest również wartość świadczenia opodatkowanego wcześniej jako przychód ze stosunku pracy. Potwierdziło to Ministerstwo Finansów w piśmie z 16 marca 2007 r. (MB8/250/2007, odpowiedź na pytanie „Rz”). Czytamy w nim: „spółka zaoferowała swoim pracownikom zakup akcji po cenie preferencyjnej. Różnicę między ceną rynkową akcji a odpłatnością ponoszoną przez pracowników pokryła z własnych środków. Przychód odpowiadający tej różnicy został opodatkowany jako przychód pracowników ze stosunku pracy. W konsekwencji przy zbyciu akcji nabytych w przedstawiony powyżej sposób koszty uzyskania przychodu należy ustalić w oparciu o art. 23 ust. 1 pkt 38 w związku z art. 22 ust. 1d ustawy o PIT. Zatem do kosztów uzyskania przychodu ze zbycia przedmiotowych akcji zaliczymy również przychód odpowiadający różnicy między ceną rynkową akcji a odpłatnością ponoszoną przez pracowników przy ich nabyciu”. Potwierdziła to też Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 17 maja 2007 r. (PB I-3/4150/IN-157/US/2007/PM).

Niestety, więcej argumentów przemawia za opodatkowaniem przychodu pracownika już w momencie otrzymania preferencyjnych akcji. Definicja przychodów ze stosunku pracy jest bardzo szeroka i obejmuje również świadczenia nieodpłatne lub świadczenia częściowo odpłatne. W przypadku pracowniczych programów akcyjnych świadczenia otrzymywane przez zatrudnionych są ściśle związane ze stosunkiem pracy. W konsekwencji zasadniczo powinny być klasyfikowane jako przychody z pracy.

Czy są szanse na przesunięcie momentu uzyskania przychodu i opodatkowanie na korzystniejszych zasadach? Są. Organy podatkowe przyznają bowiem, że związek ze stosunkiem pracy nie występuje, jeżeli akcje przyznane pracownikom były emitowane przez podmiot trzeci (np. spółkę matkę pracodawcy). W takim wypadku pracodawca jest tylko pośrednikiem.

Warto też pamiętać o art. 24 ust. 11 ustawy o PIT, który pozwala wprost na odroczenie momentu opodatkowania dochodów z pracowniczych planów akcyjnych do chwili sprzedaży. Możliwość ta dotyczy sytuacji, gdy akcje zostaną objęte przez pracowników na podstawie uchwały walnego zgromadzenia. W praktyce pojęcie „objęcie akcji” utożsamia się z formą tzw. pierwotnego nabycia, czyli z emisją nowych akcji. Urzędy mogą więc kwestionować odroczenie momentu opodatkowania akcji nabytych na rynku wtórnym. Argumentem za późniejszym opodatkowaniem może być też skierowanie programu akcyjnego do osób spoza firmy. Wtedy świadczenie (różnica między ceną a wartością rynkową) nie jest typowym świadczeniem pracowniczym (przyznawanym tylko zatrudnionym).

Podatki

Pozostało 93% artykułu