Korespondencja z Nowego Jorku

Czy mogłabyś zadzwonić za dwie, trzy godziny? Umarł nam dziś koń i cała wspólnota pogrążona jest w głębokim żalu i smutku. Naprawdę nie możemy z tobą porozmawiać – usłyszałam, gdy udało mi się dodzwonić do Aorista, jednej ze wspólnot hipisów na Wielkiej Wyspie na Hawajach. A jest ich wciąż nie tylko na archipelagu, ale i w całych Stanach niemało. Wyznawcy ideologii dzieci kwiatów wciąż żyją, choć dziś już tylko w skansenach.

Daleka od obiektywizmu

Na pchlim targu w małym miasteczku w górach Catskills, zaledwie dwie godziny jazdy samochodem na północ od Nowego Jorku, można odnieść wrażenie, że czas się zatrzymał. To Woodstock – miejsce legendarnego festiwalu, na którym zagrali m.in. Jimmy Hendrix, Joan Baez, Janis Joplin, The Grateful Dead, Santana czy The Who. Tu ciągle żyje się wydarzeniami z 1969 roku. Tu między orientalnymi pachnidłami i kadzidełkami, jedwabnymi chustami i obrazami, starymi winylami z rockiem sprzed 40 lat wciąż można wyczuć w powietrzu zapach palonej trawki.

O tym, że to teraźniejszość, a nie lata 60. ubiegłego wieku, przypomina jedynie wiek sprzedawców. Handlujący często dawno przekroczyli już sześćdziesiątkę. Starsze panie w zwiewnym odzieniu i opaskach na głowach wyglądają tak, jakby nie zauważyły, że świat się zmienił.

W miasteczkowych knajpkach czuje się atmosferę luzu, ale festiwal w Woodstock, impreza, na którą przyjechało kiedyś 400 tysięcy młodych ludzi, z czasem musiał się stać zwyczajnym merkantylnym przedsięwzięciem. Trzy lata temu, w jego 40. rocznicę, wydawano i sprzedawano nowe edycje płyt CD z muzyką z trzydniowej imprezy, wydano kolejne książki, nakręcono filmy, a wytwórnia Sony uruchomiła portal komercyjno-społecznościowy Woodstock.com. Nazwa stała się marką, która świetnie się sprzedaje. Podobnie jak musical „Hair" z 1968 roku, który już kilkakrotnie wracał na Broadway.

Trochę inaczej jest tam, gdzie nie dotarła, jak by powiedzieli hipisi, „zaraza komercji". W Ramapo Mountains w New Jersey, zaledwie 25 kilometrów od Nowego Jorku, Fioletową Damę znają wszyscy, choć niewiele osób wie, że naprawdę nazywa się Sandra Ramos. Rzeczywiście nosi się wyłącznie na fioletowo. Jej dom, a właściwie półokrągły hangar z blachy, stojący w pobliżu miejsca, gdzie 40 lat temu koczowała komuna hipisów, też ma fioletowy kolor. Purple Lady mają szansę spotkać piechurzy na górskich szlakach, wspinający się na wzgórza, z których widać panoramę Manhattanu.

I niemal wszyscy wiedzą o tym, że Ramos, „dziecko lat 60.", jak sama o sobie mówi, prowadzi w pobliskim Wanaque schronisko dla prześladowanych kobiet. W działalności jej organizacji Strenghten Our Lives czuć ducha dawnych lat. I wciąż ma swoich wyznawców. – Warto posłuchać, co ma do powiedzenia, choć to hipiska i często jest daleka od obiektywizmu – mówi Ashley Hatch, studentka Ramapo College, na którym Ramos ma wykłady z nauk społecznych.

W tych miejscach, gdzie 40 lat temu prężnie funkcjonowały komuny hipisów, do dziś można spotkać wielu ludzi otwarcie przyznających się do tamtej ideologii i angażujących się w różne lewicowe inicjatywy społeczne. Zachodnie Wybrzeże USA to pod tym względem prawdziwe zagłębie, od wiejskich regionów Oregonu po akademickie Berkeley w północnej Kalifornii.

Legenda zdemitologizowana

Ruch hipisów był radykalną reakcją młodego, wychowanego w dobrobycie pokolenia na problemy Ameryki. Gdy USA powstrzymywały (czasem zbrojnie) ekspansję komunizmu w krajach Trzeciego Świata, hipisi odpowiadali hasłami pokoju i miłości. Choć nie był to ruch wynikający z biedy (bo Amerykanie zrywali wówczas pełnymi garściami owoce powojennego boomu gospodarczego), to hipisi potępiali kult pieniądza u starszej generacji. Odrzucali wartości i sposób życia swoich rodziców, uważając, że można zastąpić je wolną miłością, długimi włosami, szalonym rockiem, życiem w komunach.

Komuny hipisi zaczęli masowo zakładać latem w 1967 r., kiedy ponad 100 tysięcy młodych buntowników przybyło do San Francisco.

Według ostrożnych szacunków na początku lat 70. w co najmniej 10 tysiącach takich wspólnot żyło około 750 tysięcy ludzi. Timothy Miller, historyk religii z University of Kansas, autor kilku książek na temat ruchu dzieci kwiatów szacuje liczbę komun w szczytowym okresie na 20 – 50 tysięcy.

Większość z nich nie wytrzymała próby czasu i starcia z rzeczywistością – rozwiązały się po kilku miesiącach czy latach. Część komun nie była po prostu w stanie się utrzymać, inne gubiło nieograniczone używanie narkotyków. Gwoździem do trumny było zbiorowe samobójstwo członków sekty Jima Jonesa w Gujanie w 1978 roku. Choć pozornie nie miało to związku z ruchem hipisowskim, w świadomości społecznej i sekty i komuny były tym samym. A potem przyszły lata 80., czasy Ronalda Reagana, kult przedsiębiorczości, indywidualizmu i epoka zimnej wojny z komunizmem. Lewicowa legenda dzieci kwiatów została zdemitologizowana.

Mimo tego do dnia dzisiejszego przeżyło jednak wiele wspólnot, które nawiązują do tamtych czasów. Ich liczbę ciągle wyraża się w tysiącach. Dokładnie ile, nikt nie wie, bo ciągle rozwiązują się jedne, a zawiązują kolejne, często z tymi samymi ludźmi.

Dzisiejsze hipisowskie wspólnoty bardzo różnią się jednak od tych, które zakładano 40 lat temu. Mniej już w nich spontaniczności, są lepiej zorganizowane. Rzadko hodują marihuanę. Wobec porażki ideologii dziecikwiatów szukają nowej tożsamości: silniej akcentują potrzebę wzmacniania świadomości ekologicznej.

Ciągle funkcjonują regularne komuny, w których istnieje pełna wspólnota majątkowa. Ale bywają też domowe kooperatywy, gdzie ludzie żyją razem pod jednym dachem bez pełnego dzielenia się dochodami, próbując jednak wspólnie podejmować ważne decyzje. Takim przykładem może być Purple Rose Collective w San Francisco. Wreszcie mamy farmy i wioski ekologiczne oparte na zasadzie zrównoważonej uprawy i hodowli.

Niektóre, przeważnie małe, wciąż działają nieformalnie, bo – na przykład – lokalne prawo zabrania zakładania wspólnot. – Dziś ten ruch skupia się wokół wspólnych potrzeb, takich jak znalezienie bezpiecznego miejsca do wychowywania dzieci, stworzenie atmosfery niewymagającej zamykania drzwi na klucz czy życie w zgodzie ze środowiskiem naturalnym – mówi Geoph Kozeny, który próbuje napisać historię hipisów w USA.

Najstarszą i najsłynniejszą komuną jest kalifornijska Hog Farm. Założona została przez wiecznego hipisa i jedną z najbardziej malowniczych postaci amerykańskiego show-biznesu, komika Wavy'ego Gravy'ego. To właśnie z tego środowiska wywodził się pomysł zorganizowania festiwalu w Woodstock. Dziś Hog Farm działa w kilku miejscach, między innymi w Berkeley albo na Rancho Czarnego Dębu w Laytonville w Kalifornii. To ostatnie miejsce służy jako miejsce większych spotkań i festiwali, a także obozów organizowanych dla dzieci.