Uwłaszczenie użytkowników wieczystych a konstytucja

Takie prawo przyznawała ustawa z 1997 r. o przekształceniu prawa użytkowania wieczystego przysługującego osobom fizycznym w prawo własności. Pod jej rządami rozpatrzono 397 tys. wniosków. Wpłynęło ich jednak znacznie więcej, a sprawy w sądach trwają do tej pory.

Sprawa Franciszka M. trafiła do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Poznaniu, a następnie do tamtejszego Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Z wyroku z 6 sierpnia 2009 r. (sygn. IV SA/Po 310/09) w Centralnej Bazie Orzeczeń Sądów Administracyjnych zamieszczono jednak samą sentencję, bez uzasadnienia. Nietrudno się domyślić dlaczego.

Franciszek M. złożył wniosek o przekształcenie gruntu z budynkiem warsztatowym jeszcze w 1999 r., kiedy obowiązywała ustawa z 1997 r. Z ostateczną decyzją tak jednak zwlekano, że zdążyła wejść w życie ustawa z 2005 r.

Zawęziła ona możliwość przekształcenia do nieruchomości zabudowanych domami mieszkalnymi i wyłączyła działki komercyjne. Jednocześnie art. 8 przewidywał, że do spraw wszczętych przed jej wejściem w życie, a niezakończonych, stosuje się nowe uregulowania. Powołując się na ten przepis, kolegium uchyliło wydaną poprzednio decyzję o uwłaszczeniu i odmówiło przekształcenia.

Rozpatrując skargę Franciszka M., WSA w Poznaniu uznał, że art. 8 nie powinien być zastosowany do tej sprawy, i uchylił decyzję SKO.

Skoro postępowanie toczy się już dziewięć lat, zastosowanie art. 8 byłoby niezgodne z konstytucją – stwierdził. Przewlekłość postępowania nie może wywierać negatywnych skutków dla skarżącego. Sprawa powinna być rozpatrywana, wbrew art. 8, na podstawie ustawy z 1997 r.

Kolegium zaskarżyło wyrok do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Odmowę zastosowania obowiązujących przepisów ustawy z 2005 r. i uznanie ich za niezgodne z konstytucją pomimo braku orzeczenia TK na ten temat zakwalifikowało jako naruszenie konstytucji. WSA nie był uprawniony do samodzielnej oceny konstytucyjności art. 8 – stwierdziło.

Rozpatrując skargę kasacyjną kolegium, NSA postanowił poczekać na orzeczenie TK (sygn. I OSK 1526/09) i do tej pory zawiesić postępowanie. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie zwrócił się bowiem przed miesiącem do Trybunału z pytaniem prawnym, czy art. 8, pozbawiający nabytych już praw do uwłaszczenia na poprzednich zasadach, jest zgodny z konstytucją.

Wniosek w Trybunale (sygn. P 31/10)

czeka na rozpatrzenie, terminu rozprawy w TK jeszcze nie wyznaczono.

W sytuacji gdy tego rodzaju sprawy wydają się nie do rozwiązania przez sądy, a mają duże znaczenie zarówno dla starających się o uwłaszczenie, jak i dla samorządów, jedynie wyrok TK może wskazać, jak je załatwić.