Sankcje za brak kasy fiskalnej

Tak orzekł WSA w Poznaniu 9 czerwca 2011 (I SA/Po 186/11).

Skarżąca spółka nie dopełniła we właściwym czasie obowiązku rejestracji kasy fiskalnej. Organ podatkowy uznał, że w konsekwencji nie przysługuje jej prawo do pełnego odliczenia VAT.

Stwierdził, że na podstawie art. 111 ust. 1 ustawy o VAT podatnicy dokonujący sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą w formie indywidualnych gospodarstw rolnych są obowiązani prowadzić ewidencję obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących.

Ust. 2  mówi, że podatnicy naruszający ten obowiązek aż do czasu rozpoczęcia prowadzenia ewidencji obrotu i kwot podatku należnego przy zastosowaniu kas rejestrujących tracą prawo do obniżenia VAT należnego o równowartość 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Spółka uznając, że należy jej się pełne prawo do odliczenia, wskazywała na niezgodność tej regulacji z prawem wspólnotowym.

Sąd oddalił skargę. Stwierdził, że organ podatkowy prawidłowo nie przyznał podatnikowi prawa do pełnego odliczenia VAT. W ocenie sądu rozstrzygnięcie organu wynika wprost z art. 111 ust. 2 ustawy o VAT, a zgodność tego przepisu z prawem europejskim nie budzi wątpliwości.

Autor jest współpracownikiem Zespołu Zarządzania Wiedzą Podatkową firmy Deloitte

Komentuje Agnieszka Radzikowska, starsza konsultantka w Dziale Doradztwa Podatkowego firmy Deloitte (biuro w Warszawie)

Brzmienie art. 111 ust. 2 ustawy o VAT, w którym jest określona sankcja za brak ewidencjonowania sprzedaży na rzecz osób fizycznych za pomocą kasy fiskalnej, się zmieniało. Do 1 grudnia 2008 podatnicy, którzy nie wypełniali obowiązku rejestracji obrotu w kasie, tracili prawo do obniżenia VAT należnego o równowartość 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Po 1 grudnia 2008 w przypadku stwierdzenia, że podatnik nie prowadzi stosownej ewidencji, organ podatkowy ustala za okres do momentu rozpoczęcia wydawania paragonów dodatkowe zobowiązanie podatkowe. Wynosi ono 30 proc. podatku naliczonego przy nabyciu towarów i usług.

Obecnie więc sankcją za brak ewidencjonowania sprzedaży w kasie nie jest utrata prawa do odliczenia VAT naliczonego, ale dodatkowe zobowiązanie podatkowe do zapłaty przez podatnika. Od momentu jej ustanowienia sankcja budziła wiele wątpliwości. Pierwsza odnosi się do jej zgodności z przepisami wspólnotowymi.

W odniesieniu do sankcji obowiązującej do 1 grudnia 2008 wątpliwość tę rozstrzygnął Europejski Trybunał Sprawiedliwości.

W wyroku z 29 lipca 2010 w sprawie C-188/09 stwierdził, że prawo wspólnotowe nie stoi na przeszkodzie temu, by państwo członkowskie czasowo ograniczyło zakres prawa do odliczenia podatku naliczonego w stosunku do podatników, którzy nie dopełnili formalności ewidencjonowania, pod warunkiem że tego rodzaju sankcja zgodna jest z zasadą proporcjonalności.

Jednocześnie ETS uznał, że ograniczenie prawa do odliczenia 30 proc. VAT naliczonego nie jest nadmierne.

W orzeczeniu ETS nie odniósł się jednak do sankcji w jej kształcie obowiązującym od 1 grudnia 2008. Sankcji tej, mającej postać dodatkowego zobowiązania podatkowego, zarzuca się z kolei podobieństwo do sankcji, jaką przewidywał art. 109 ustawy o VAT, która została uchylona jako niezgodna z konstytucją.

Druga wątpliwość związana z sankcją za naruszenie obowiązku ewidencjonowania sprzedaży w kasie fiskalnej dotyczy jej zakresu. Powstaje bowiem pytanie, czy podstawą do jej kalkulacji jest cała kwota VAT naliczonego odliczonego przez podatnika czy też jedynie ta część podatku naliczonego, która jest związana z zakupami towarów, których sprzedaż powinna być następnie udokumentowana paragonami.

Przepisy nie wprowadzają żadnego ograniczenia w tym zakresie. W ustnym uzasadnieniu omawianego wyroku WSA nie odnosi się do tej kwestii. Być może zostanie ona poruszona w uzasadnieniu pisemnym. Moim zdaniem art. 111 należy interpretować zgodnie z wykładnią funkcjonalną.

W konsekwencji należy uznać, że sankcja dotyczy jedynie części podatku związanego z towarami i usługami, których dalsza sprzedaż podlega ewidencjonowaniu w kasie. Takie samo stanowisko prezentuje większość doktryny. Jest ono również zgodne z dotychczasowym orzecznictwem.

Czytaj też:

Zobacz

»

Podatki i księgi

»

VAT

»

Kasy fiskalne