Wiele osób, również spośród tych prowadzących działalność gospodarczą w ramach spółki cywilnej, nadal zaskoczyć może informacja, że z punktu widzenia prawa, spółka cywilna nie jest spółką, a więc nie posiada odrębnej osobowości prawnej, ale jedynie umową uregulowaną w kodeksie cywilnym, polegającą na współpracy kilku przedsiębiorców. Jednocześnie spółka cywilna jest najpopularniejszą w Polsce formą prowadzenia działalności gospodarczej, nie licząc jednoosobowej działalności gospodarczej.
Czytaj także: Sukcesja przedsiębiorstwa w pytaniach i odpowiedziach
Jeszcze większy okaże się na pewno brak świadomości konsekwencji powyżej wspomnianego braku odrębnej osobowości prawnej spółki cywilnej. Przede wszystkim, zgodnie z art. 864 kodeksu cywilnego, za zobowiązania spółki cywilnej wszyscy wspólnicy odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem osobistym.
Co więcej, wierzyciel osobisty jednego ze wspólników spółki cywilnej, któremu przysługują na przykład zasądzone alimenty od jednego wspólnika, może skierować egzekucję komorniczą tych alimentów przeciwko rachunkowi bankowemu prowadzonemu dla wszystkich wspólników spółki cywilnej. Dzieje się tak dlatego, że rachunek bankowy nie może być prowadzony dla spółki cywilnej, która nie posiada przecież odrębnej osobowości prawnej, ale jest prowadzony dla wszystkich wspólników spółki. Na zajęcie przez komornika rachunku bankowego prowadzonego dla dłużnika i osób trzecich pozwala zaś wprost art. 891[1] § 1 i 2 kodeksu postępowania cywilnego.
Nie ulega wątpliwości, że zajęcie przez komornika rachunku bankowego wykorzystywanego przez wspólników spółki cywilnej do prowadzenia spraw i interesów spółki może wpłynąć bardzo negatywnie na sytuację całej spółki cywilnej, a nawet utrudnić lub zupełnie uniemożliwić dalsze prowadzenie działalności gospodarczej. Możliwości przeciwdziałania pozostałych wspólników są zaś mocno ograniczone, mimo że omawiany dług nie dotyczy w ogóle spółki, a jedynie jednego z jej wspólników. W zasadzie najlepsze co mogą zrobić, to przedstawić komornikowi umowę rachunku bankowego, z której będzie wynikać udział w tym rachunku bankowym, przypadający wspólnikowi, którego dług dotyczy. Komornik powinien wtedy ograniczyć egzekucję tylko do tego udziału, co w praktyce nadal może jednak poważnie szkodzić interesom całej spółki cywilnej.
Konkretnym rozwiązaniem zabezpieczającym rachunek bankowy, prowadzony na potrzeby spółki, przed egzekucją osobistych zobowiązań każdego ze wspólników, jest przekształcenie spółki cywilnej w spółkę jawną, tj. spółkę prawa handlowego, a zatem posiadającą odrębną zdolność prawną.
Uproszczoną procedurę przekształcenia spółki cywilnej w spółkę jawną przewiduje art. 26 § 4–6 kodeksu spółek handlowych. Przekształcenie wymaga dostosowania umowy spółki cywilnej do potrzeb spółki jawnej oraz zgłoszenia przekształcenia do sądu rejestrowego (Krajowego Rejestru Sądowego) przez wszystkich wspólników. Po dopełnieniu wszystkich formalności spółka cywilna ulega przekształceniu w spółkę jawną w dacie wpisania jej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, a spółka jawna wstępuje we wszystkie prawa i obowiązki będące wcześniej wspólnymi prawami i obowiązkami wspólników w ramach spółki cywilnej.
Przede wszystkim, otwiera to możliwość założenia rachunku bankowego dla spółki jawnej, posiadającej odrębną osobowość prawną, przez co środki zgromadzone na rachunku bankowym spółki są wolne od zajęcia przez komornika za długi osobiste wspólników. Finanse spółki jawnej stają się więc bezpieczniejsze niż ma to miejsce w ramach spółki cywilnej.
Co więcej, odpowiedzialność wspólników spółki jawnej za zobowiązania spółki kształtuje się korzystniej niż odpowiedzialność wspólników spółki cywilnej. Wprawdzie wspólnicy spółki jawnej odpowiadają za zobowiązania spółki solidarnie ze spółką, całym swoim majątkiem, ale dopiero w sytuacji, gdy egzekucja z majątku spółki jawnej okaże się bezskuteczna. Dopóki więc spółka jawna posiada środki na płacenie swoich zobowiązań, czy to dobrowolnie czy w ramach egzekucji komorniczej, osobiste majątki wspólników są bezpieczne.
Autor jest radcą prawnym w Kancelarii Piotr Bogusław Świderski, współpracuje z Kancelarią NWS-MCB Prawo Rodzinne Milewska-Celińska, Banasik, Szperl i Wspólnicy
