Prof. Pecyna o zabezpieczeniu TK i reakcji komisji ds. Pegasusa: "Pogłębianie chaosu"

Postanowienie Trybunału Konstytucyjnego z 8 maja 2024 r. wydane w niekonstytucyjnym składzie (dalej jako „postanowienie TK”) zobowiązuje Komisję śledczą ds. Pegasusa do powstrzymania się od prac do czasu rozpatrzenia przez Trybunał wniosku grupy posłów o zbadanie zgodności z Konstytucją uchwały Sejmu RP powołującej tę Komisję. Jest ono wadliwe z uwagi na status sędziów biorących udział w jego wydaniu i jest to problem znany powszechnie, wymagający niezwłocznie ingerencji ustawodawcy. Bardziej interesująco przedstawia się natomiast kwestia przedmiotowej dopuszczalności wydania przez TK postanowienia o zabezpieczeniu w tym zakresie.

Czytaj więcej

Prawo dla Ciebie

TK próbuje zablokować komisję śledczą. "Nie zastraszą nas pseudopostanowienia"

Trybunał Konstytucyjny w wydanym zabezpieczeniu zobowiązał sejmową komisję śledczą ds. Pegasusa do powstrzymania się od "dokonywania jakichkolwiek czynności faktycznych lub prawnych" do czasu rozpatrzenia przez Trybunał wniosku grupy posłów.

Komisja ds. Pegasusa. Powinniśmy poznać opinię sejmowych ekspertów dotyczącą postanowienia TK

Podczas posiedzenia Komisji śledczej ds. Pegasusa, przewodnicząca, odwołując się do rzeczonego „postanowienia TK” , stwierdziła jednoznacznie, że jest ono niezgodne z prawem. Powołała się na opinię prawną Biura Analiz Sejmowych. Należy postulować publikację tej opinii w celu poznania zawartej w niej pełnej argumentacji. Przewodnicząca Komisji zwróciła uwagę, że zgodnie z tą opinią, TK może wydać postanowienie o zabezpieczeniu jedynie w sprawie ze skargi konstytucyjnej albo sporu kompetencyjnego, co ma wynikać z ustawy o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (dalej: ustawa o TK). W ocenie Komisji to wstępne stanowisko wyrażone przez przewodniczącą powinno zamknąć dyskusję na temat skutków prawnych „postanowienia TK” z 8 maja 2024 r. w odniesieniu do działalności Komisji.

Co wynika z ustawy o Trybunale Konstytucyjnym

W tym kontekście warto zwrócić uwagę na regulację ustawy o TK, która nie stanowi o postanowieniach o zabezpieczeniu, ale o postanowieniach tymczasowych. Chodzi o art. 79 ust. 1 ustawy, na podstawie którego TK może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania orzeczenia w sprawie, której skarga konstytucyjna dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego rozstrzygnięcia mogłoby spowodować nieodwracalne skutki, wiążące się z dużym uszczerbkiem dla skarżącego albo gdy przemawia za tym inny ważny interes skarżącego lub ważny interes publiczny.

Ponadto zgodnie z art. 86 ust. 2 ustawy o TK, Trybunał, rozstrzygając spór kompetencyjny, po zapoznaniu się ze stanowiskiem uczestników postępowania, może wydać postanowienie o tymczasowym uregulowaniu kwestii spornych, a w szczególności o zawieszeniu czynności egzekucyjnych, jeżeli jest to konieczne dla zapobieżenia poważnym szkodom lub podyktowane szczególnie ważnym interesem społecznym.

Żaden z podanych artykułów ustawy o TK nie stanowił podstawy prawnej „postanowienia TK” z 8 maja 2024 r. TK wydał postanowienie o zabezpieczeniu odwołując się do art. 36 ustawy o TK, który stanowi, że w zakresie nieuregulowanym w ustawie do postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym stosuje się odpowiednio przepisy kodeksu postępowania cywilnego. W kontekście postępowania zabezpieczającego jest to odesłanie do art. 730 i nast. kodeksu postępowania cywilnego.

Czytaj więcej

Polityka

Komisja śledcza ds. Pegasusa. Świadek odmówił złożenia przyrzeczenia i opuścił salę

W poniedziałek przed sejmową komisją śledczą do spraw inwigilacji Pegasusem pojawił się były dyrektor Departamentu Spraw Rodzinnych i Nieletnich w Ministerstwie Sprawiedliwości i były Rzecznik Praw Dziecka Mikołaj Pawlak. Przesłuchanie opuścił po kilku minutach, a wcześniej odmówił złożenia przyrzeczenia.

Orzecznictwo i doktryna spierają się o zakres zabezpieczeń wydawanych przez TK

Zakres odesłania do k.p.c. w odniesieniu do dopuszczalności wydawania przez TK postanowień zabezpieczających jest sporny zarówno w orzecznictwie TK, jak i doktrynie. Zasadniczo można stwierdzić, że TK (zgodny z konstytucją), jeszcze na podstawie poprzednio obowiązujących ustaw (z 1997 r., z 2015 r.) przyjmował niedopuszczalność wydania przez TK postanowienia zabezpieczającego na podstawie odpowiednio stosowanych w postępowaniu przed TK art. 730 i 755 k.p.c., na mocy którego TK miałby wstrzymać moc obowiązującą norm ustawowych podlegających ocenie zgodności z Konstytucją RP, czyli stanowiących przedmiot postępowania przed TK.

Jak wspomniałam nie było to stanowisko jednolicie aprobowane w doktrynie, aczkolwiek konsekwentnie przyjmowane przez TK z uzasadnieniem, że zabezpieczenie powództwa z k.p.c. nie powinno znaleźć zastosowania do postępowania przed TK z powodu odrębności specyfiki spraw cywilnych oraz konstytucyjnych. Ponadto TK przyjmował brak kompetencji Trybunału do wydania postanowień wstrzymujących obowiązywanie aktów prawnych do czasu rozstrzygnięcia sprawy przez TK. Jako dodatkowy argument TK podawał ten odnoszący się charakteru prawnego postanowień tymczasowych uregulowanych w ustawie o TK, które wedle oceny Trybunału, stanowiły katalog dopuszczalnych rozstrzygnięć TK mających na celu uregulowanie określonych w tych przepisach kwestii na czas trwania postępowania przed TK, czyli do wydania wyroku TK (np. postanowienia TK z 11 maja 2004 r., K 15/04, z 22 lutego 2006, K 4/06, z 4 października 2006, K 31/06, z 11 kwietnia 2007, K 2/07).

Czytaj więcej

Dobra osobiste

Brejza pozwie prezesa PiS. "Opowiadał straszne rzeczy o mnie i moim tacie"

Europoseł Krzysztof Brejza zapowiedział na antenie Polsat News, że pozwie Jarosława Kaczyńskiego za zniesławienie. Chodziło o słowa, które prezes PiS wypowiedział przed komisją śledczą ds. Pegasusa.

Jednakże najistotniejsze w tym kontekście jest przyjęcie odmiennego poglądu przez sam TK, co zostało wyrażone w postanowieniu z 30 listopada 2015 r. (K 34/15) wydanym przez konstytucyjny i niekwestionowany skład Trybunału. TK wydał na podstawie art. 755 §1 i art. 730(1) §2 k.p.c. postanowienie o zabezpieczeniu wniosku grupy posłów przez wezwanie Sejmu RP do powstrzymania się od dokonywania czynności zmierzających do wyboru sędziów TK do czasu wydania przez Trybunał Konstytucyjny ostatecznego orzeczenia w sprawie o sygn. akt: K 34/15. W uzasadnieniu tego postanowienia TK uznał, że ówcześnie obowiązujący art. 68 ustawy o TK z 2015 r. nie wyłącza możliwości wydawania postanowień zabezpieczających w innych sytuacjach, zwłaszcza gdy przemawia za tym konieczność zapobieżenia kryzysowi konstytucyjnemu.

„W trybie zabezpieczenia nie buduje się państwa prawa”. Prorocza argumentacja profesorów

Sytuacja z 2015 r. i cel wydania postanowienia zabezpieczającego przez TK w 2015 r., jak również w pełni konstytucyjny skład TK nie są w żadnym stopniu symetryczne do okoliczności przedmiotowych i podmiotowych istniejących 8 maja 2024 r. oraz celu „postanowienia TK”, z uwzględnieniem tych faktów, które są znane, jeśli chodzi o działalność TK po 2015 r. Niemniej jednak nie sposób nie zauważyć, że podjęcie przez TK w 2015 r. ryzykownego postanowienia, przełamującego dotychczasową linię orzeczniczą, w celu zażegnania kryzysu konstytucyjnego stało się pretekstem obecnie do pogłębienia tego kryzysu, a wręcz doprowadzenia do kolejnego przejawu klinczu konstytucyjnego. Warto w tym miejscu przypomnieć tekst M. Gutowskiego i P. Kardasa dotyczący postanowienia TK z 2015 r. o znamiennym tytule „W trybie zabezpieczenia nie buduje się państwa prawa” (DGP, 3 grudnia 2015 r.), których argumentacja okazała się prorocza.

W świetle powyższego nie jest zasadne po raz kolejny zastosowanie „zasady ignorancji” przez przewodniczącą Komisji śledczej i całą Komisję oraz siłowego rozwiązania w postaci niedopuszczalności wyrażenia stanowiska przez osobę wezwaną na posiedzenie Komisji 13 maja br., czy jej pełnomocnika. Zasada ignorancji może doprowadzić jedynie do skutku w postaci ignorantia iuris nocet - niestety nam wszystkim w tym przypadku. Fakt wydania „postanowienia” przez TK był Komisji śledczej znany, argumentacja osoby wezwanej również możliwa do przewidzenia.

Czytaj więcej

Opinie Prawne

Prof. Pecyna o komisji ds. Pegasusa: jedni mogą korzystać z telefonu inni nie

Przebieg posiedzenia komisji sejmowej, w tym względy proceduralne oraz sposób zadawania pytań, wskazuje na to, że większość członków komisji, nie dochowuje zasady bezstronności.

Zamiast merytorycznego stanowiska Komisji doszło do kolejnej farsy

W 2015 r. M. Gutowski i P. Kardas postulowali racjonalne, a nie siłowe rozwiązania. Można ująć ten aktualny postulat w uniwersalną paremię: plus ratio quam vis. Sprawdza się w każdych okolicznościach. Z tego punktu widzenia nieakceptowalna jest konfrontacyjna postawa przewodniczącej Komisji, która uniemożliwiła wypowiedź osoby wezwanej oraz jej pełnomocnika w celu uzyskania stanowiska Komisji śledczej na temat zastosowania art. 8 ust. 2 ustawy o sejmowej komisji śledczej do skutków „postanowienia TK”. Możliwość powołania się na tę regulację była „oczywistą oczywistością”, jeśli osoba wezwana stawiła się na posiedzenie Komisji. Oczekiwanie stanowiska Komisji w tym zakresie nie było niezasadne i trudno przypisać mu tylko funkcję obstrukcji procesowej (nawet jeśli tak było). Zamiast merytorycznego stanowiska Komisji doszło do kolejnej farsy w postaci nieudolnej próby siłowego rozwiązania i „zmuszenia” osoby wezwanej do złożenia przyrzeczenia z powołaniem na art. 11c ust. 1, co miało stanowić podstawę prawną niedopuszczalności złożenia wniosku formalnego przez osobę wezwaną przed przyrzeczeniem, czy też wypowiedzi tej osoby. Otóż należy wskazać, że art. 11c ust. 1 stanowi o uprawnieniach osoby wezwanej przysługujących jej „w szczególności”, co oznacza otwarty, a nie zamknięty katalog tych uprawnień.

Osoba wezwana w trybie ustawy o komisji śledczej to nie świadek składający zeznanie na podstawie k.p.k.

Jeszcze poważniejsze znaczenie, stanowiąc rażący błąd w postępowaniu przed Komisją 13 maja br., ma ocena dopuszczalności złożenia zeznań przez osobę wezwaną bez odebrania od niej przyrzeczenia. Dowiedzieliśmy się bowiem od doradców Komisji (i gdyby nie wyjście z posiedzenia osoby wezwanej i jej pełnomocnika, zostałoby to zastosowane), że przyrzeczenie osoby wezwanej nie jest konieczne i stanowi „jedynie uroczystą formę”, która nie ma znaczenia dla mocy czynności złożenia zeznań. Jest to stanowisko sprzeczne z ustawą o sejmowej komisji śledczej.

Zgodnie z art. 11d ust. 1 ustawy, przed rozpoczęciem przesłuchania należy uprzedzić osobę wezwaną o odpowiedzialności karnej za zeznanie nieprawdy lub zatajenie prawdy i odebrać od niej przyrzeczenie; przyrzeczenia nie odbiera się, jeżeli zachodzą okoliczności wymienione w art. 189 kodeksu postępowania karnego. Z regulacji ustawy wynika koniunkcja czynności: pouczenie oraz odebranie przyrzeczenia o tożsamych skutkach prawnych.