Opinia prywatna to często składany przez strony dokument w postępowaniu cywilnym. Przykładem opinii prywatnych są m.in. opinie przedstawiające wyliczenie wysokości szkody w procesie odszkodowawczym, operaty szacunkowe (gdy w postępowaniu konieczne jest określenie wartości rynkowej nieruchomości), ekspertyzy techniczne (np. sporządzone przez rzeczoznawców budowlanych w sporach budowlanych), wyceny przedsiębiorstw, czy też inne opinie wymagające tzw. wiadomości specjalnych, np. dotyczące zasad działania określonego rynku.
Walor dowodowy
Mimo że powyższe opinie stanowią jedynie element stanowiska procesowego strony, a definitywne rozstrzygnięcie kwestii wymagających wiadomości specjalnych należy do biegłego sądowego, prywatne opinie odgrywają istotną rolę w wielu sporach. Na etapie postępowania zabezpieczającego odgrywają rolę środka uprawdopodobnienia roszczenia, w sprawach odszkodowawczych pozwalają określić wysokość roszczenia powoda, a w toku procesu mogą służyć jako podstawa do zakwestionowania opinii biegłego sądowego czy też opinii prywatnej przedstawionej przez stronę przeciwną.
Czytaj więcej
Niewiele jest sfer prawa i sądownictwa tak niejasnych dla naszych rodaków jak postępowanie dowodowe. Tymczasem rządzi nim jedna w gruncie rzeczy zasada: skuteczny jest każdy dowód, jeśli przekona do naszego stanowiska sędziego.
Do opinii prywatnych zaliczamy również opinie dotyczące prawa. Walor dowodowy takich opinii jest znacznie mniejszy niż opinii eksperckich dotyczących kwestii specjalistycznych (np. technicznych czy ekonomicznych). Podnosi się, że sąd nie powinien sugerować się stanowiskiem prawnym przedstawionym przez eksperta przybranego przez stronę, skoro obowiązkiem sądu jest znajomość przepisów prawa (łac. iura novit curia). Znacznie ważniejszą rolę będzie jednak pełnić opinia prywatna o prawie obcym (przez prawo obce rozumie się wszelkie normy prawne – niezależnie od źródła ich pochodzenia – faktycznie obowiązujące w państwie obcym).
Złożenie takiej opinii jest warte rozważenia, gdy spór jest rozpoznawany przez polski sąd powszechny, a prawem właściwym jest prawo państwa obcego. Najczęściej będą to spory dotyczące umów, w których zawarto klauzulę wyboru prawa innego niż polskie. W takiej sytuacji sąd jest zobowiązany nie tylko do ustalenia treści prawa państwa obcego, ale również do zastosowania dyrektyw interpretacyjnych obowiązujących w kraju, którego prawo stosuje. Opinia prywatna będzie stanowiła więc istotną wskazówkę dla sądu w celu stwierdzenia treści prawa obcego, zidentyfikowania problematycznych kwestii prawnych wymagających dalszego wyjaśnienia, czy też posłużenia się odpowiednią dyrektywą interpretacyjną. W związku z tym opinia prywatna o prawie obcym powinna znacznie ułatwić sędziemu analizę sprawy oraz przyczynić się do przyspieszenia jej rozpoznania.
Skrócenie procedur
Wydaje się, że przedstawienie wiarygodnej i przekonującej opinii o prawie obcym może nawet zmotywować sąd do samodzielnego ustalenia treści prawa państwa obcego. Pozwoliłoby to uniknąć czasochłonnej procedury zwracania się do ministra sprawiedliwości w celu uzyskania i wyjaśnienia tekstu prawa obcego, co jest częstą praktyką w sprawach zawierających element prawa obcego i prowadzi do wydłużenia postępowania (sądy stosują tę procedurę z uwagi na szczególny charakter wyjaśnień ministra sprawiedliwości, które mają status dokumentu urzędowego).
Zgodnie jednak z orzecznictwem Sądu Najwyższego źródłem stwierdzenia prawa obcego mogą być wszelkie dostępne sądowi środki, a skorzystanie ze wsparcia ministra sprawiedliwości czy też opinii biegłego sądowego powinno mieć miejsce, gdy sąd nie jest w stanie ustalić treści prawa obcego we własnym zakresie.
W szczególności prywatna opinia o prawie obcym zyskuje na znaczeniu w postępowaniu zabezpieczającym. W takim przypadku opinia przestaje pełnić funkcję merytorycznego wsparcia stanowiska strony czy też dodatkowej wskazówki dla sędziego, ale wprost służy uprawdopodobnieniu roszczenia. Skorzystanie z opinii prywatnej o prawie obcym będzie miało szczególne znaczenie w sytuacji, gdy podstawą roszczenia jest umowa regulowana prawem państwa obcego. Nawet jeśli właściwym do rozstrzygnięcia sprawy jest sąd państwa obcego, to polska procedura cywilna umożliwia zwrócenie się do polskich sądów o udzielenie tymczasowej ochrony prawnej.
Zgodnie z art. 1110{3} k.p.c. „jurysdykcja krajowa w postępowaniu zabezpieczającym istnieje także wtedy, gdy zabezpieczenie może być wykonane w Rzeczypospolitej Polskiej lub wywołać skutek w Rzeczypospolitej Polskiej”. W praktyce skorzystanie z zabezpieczenia przed polskim sądem najczęściej będzie miało miejsce, gdy w Polsce znajduje się majątek podlegający zabezpieczeniu.
Kwestia zabezpieczenia
Rozwiązanie takie powinno być znacznie szybsze, niż uzyskiwanie zabezpieczenia w państwie, którego sądy są właściwe do rozpoznania sporu. Wykonanie zabezpieczenia w Polsce wymagałoby uzyskania zaświadczenia, o którym mowa w art. 53 rozporządzenia Bruksela I Bis (w przypadku orzeczeń pochodzących z krajów UE) lub wiązałoby się ze skorzystaniem z procedury stwierdzenia wykonalności orzeczenia sądu państwa obcego uregulowanej w art. 1150–11514 k.p.c. (w przypadku orzeczeń pochodzących spoza krajów UE). W tym ostatnim przypadku procedura będzie jeszcze bardziej długotrwała, ponieważ uznanie orzeczenia sądu państwa obcego spoza UE wymaga jego prawomocności.
Oznacza to, że w sprawach, w których kluczowe jest natychmiastowe uzyskanie zabezpieczenia, skorzystanie z szybszej procedury przed sądem polskim może być decydujące dla losów całego postępowania. Co więcej, gdy uda się uzyskać odpowiednie zabezpieczenie roszczenia, może się okazać, że spór merytoryczny w państwie obcym nie będzie nawet konieczny (np. z uwagi na spełnienie świadczenia przez obowiązanego czy też większą skłonność obowiązanego do zawarcia ugody).
Z uwagi na to, że w postępowaniu zabezpieczającym nie stosuje się przepisów o postępowaniu dowodowym, opinia prywatna o prawie obcym powinna stanowić wystarczający środek przekonujący sąd do prezentowanej przez uprawnionego wykładni prawa państwa obcego. Aby opinia była przekonująca, powinno znaleźć się w niej zwięzłe omówienie instytucji prawa materialnego wraz z uzasadnieniem zasadności roszczenia (dobrą praktyką jest powołanie się na orzecznictwo państwa obcego czy też Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej). Dodatkowo powinna być sporządzona przez prawnika, posiadającego uprawnienia do wykonywania zawodu w kraju, którego prawo jest właściwe dla umowy stanowiącej podstawę dochodzonego roszczenia. Wiarygodność opinii wzrasta także, jeśli jej autor specjalizuje się w gałęzi prawa obcego, która jest podstawą roszczenia.
Podsumowując, z uwagi na postępującą globalizację oraz rozwijający się handel międzynarodowy spraw, w których opinia prywatna o prawie obcym może okazać się potrzebna, powinno przybywać. Przy składaniu takiej opinii należy pamiętać, aby przedstawić w niej nie tylko przekonującą analizę prawną z uzasadnieniem kierunku interpretacji przepisów i stosowanych dyrektyw interpretacyjnych, ale również pełny tekst prawa obcego.
Patrycja Bolimowska jest adwokatem, Zespół Postępowań Sądowych i Arbitrażu, Deloitte Legal
Łukasz Strankowski jest adwokatem, Zespół Postępowań Sądowych i Arbitrażu, Deloitte Legal
