Prawo autorskie a podatki

W artykule [link=http://www.rp.pl/artykul/491853.html?preview=tak]„Kradzież zawsze jest kradzieżą”[/link] („Rz” z 10 czerwca), a raczej sprawozdaniu z seminarium „Internet – pole rozwoju gospodarki czy przestrzeń poza prawem”, obok innych spraw zreferowano dwa stanowiska dotyczące skutków podatkowych bezprawnego korzystania z cudzych utworów objętych ochroną prawnoautorską.

Zdaniem jednych zastosowanie w takiej sytuacji znajdzie art. 2 ust. 1 pkt 4 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=346580]ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych[/link] (updf), który stanowi, że opodatkowaniu nie podlegają przychody wynikające z czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Inni (organy podatkowe) ripostują, że w wypadku naruszenia praw autorskich „opodatkowaniu nie podlegają czynności cywilnoprawne, ale ich skutki”. Jeśli dobrze rozumiem, również to stanowisko akceptuje stosowanie art. 2 ust. 1 pkt 4 updf, a możliwość opodatkowania tego procederu wywodzi z odróżnienia czynności prawnej od skutków, jakie wywołuje.

Prawdopodobnie z powodu lapidarności ujęcia żadne z prezentowanych stanowisk nie wydaje się trafne.

Przede wszystkim nie ma przesłanek, aby uznać, że korzystanie z cudzych utworów objętych ochroną prawnoautorską nie stanowi dla naruszyciela przychodu. W szczególności odrzucić należy argument, że korzystanie z cudzych utworów nie może być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Zgodnie z ciągle aktualną [b]uchwałą Sądu Najwyższego z 19 lipca 1973 r. (VI KZP 13/73, OSNKW 1973, nr 9, poz. 104)[/b] przychody pochodzące z czynności, które zostały podjęte bez wymaganego zezwolenia (czy też koncesji), podlegają opodatkowaniu, nie są to bowiem czynności, które nie mogą być w ogóle przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Doktryna prawa podatkowego jest zgodna (komentarz do art. 2 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych [w:] A. Bartosiewicz, R. Kubacki, „PIT. Komentarz”, Lex, 2009), że przez czynności niemogące być przedmiotem prawnie skutecznej umowy należy rozumieć przede wszystkim te, które są przez prawo zakazane. Nie można się bowiem skutecznie zobowiązać do czynności, która wyraźnie jest zakazana przez prawo. Będą to np. takie czynności, jak stręczycielstwo, podjęcie się popełnienia przestępstwa, przemyt, handel narkotykami, łapówkarstwo, płatna protekcja.

Nie może być wątpliwości, że korzystanie z cudzych utworów jest możliwe w sposób legalny. Wystarczy powołać się na art. 41 § 2 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=41B32155F7C6931BC0A7BCCA3796F1DE?id=181883]ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[/link], zgodnie z którym osoba chcąca skorzystać z cudzych utworów może to uczynić po uprzednim zawarciu jednej z dwóch rodzajów umów: o przeniesienie majątkowych praw autorskich albo licencji.

To, że naruszyciel nie zawarł z twórcą lub jego następcą prawnym stosownej umowy, nie oznacza, że korzystanie z cudzych utworów nie może być – ani w tej konkretnej sprawie, ani generalnie – przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Osobną kwestią jest zasadność budowania – szczególnie w tej sprawie – dualizmu między czynnością prawna a jej skutkami podatkowymi. Budzi sprzeciw nadmierne i niepotrzebne komplikowanie wywodów.

Wydaje się, że mamy tu do czynienia nie tyle z abstrakcyjnym oderwaniem czynności od jej skutków, ile z precyzyjnie zdefiniowanym w art. 11 ust. 1 updf przychodem z tytułu nieodpłatnego świadczenia uzyskiwanym przez naruszyciela praw autorskich osób trzecich.