Uproszczone podwyższenie tylko dla dotychczasowych wspólników – tak stwierdził Sąd Najwyższy w uchwale 7 sędziów z 17 stycznia 2013 r (III CZP 57/12). O jej wydanie zwrócił się prokurator generalny. Dostrzegł potrzebę ujednolicenia linii orzeczniczej oraz rozstrzygnięcia rozbieżnych interpretacji przepisów dotyczących podwyższenia kapitału w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością.
Kluczową kwestią rozważaną przez SN była możliwość objęcia udziałów powstałych na skutek uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego tylko przez niektórych wspólników lub osobę trzecią, jak również dopuszczalność podwyższenia wartości nominalnej udziału przy zastosowaniu wskazanej procedury.
Uproszczone podwyższenie kapitału jest dla wspólników wygodnym mechanizmem umożliwiającym szybkie dokapitalizowanie spółki. Uchwała o podwyższeniu podejmowana jest bezwzględną większością głosów, bez wymogu sporządzenia protokołu przez notariusza. Niestety, niejasności związane z wykładnią przepisów dotyczących uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego utrudniały dotąd praktyczne zastosowanie tego rozwiązania.
SN stanął na stanowisku, że nowe udziały powstałe na skutek uproszczonego podwyższenia przysługują wyłącznie dotychczasowym wspólnikom, proporcjonalnie do udziałów przez nich posiadanych. Zdaniem SN uproszczona procedura podwyższenia kapitału musi zapewnić ochronę dotychczasowych wspólników przed tzw. rozwodnieniem, tj. osłabieniem ich pozycji w spółce na skutek zaoferowania udziałów osobom trzecim lub tylko niektórym ze wspólników. Ponadto zasada ta nie może zostać wyłączona lub ograniczona w umowie spółki lub uchwale o podwyższeniu kapitału zakładowego. Tym samym SN przychylił się częściowo do wykładni przepisów dokonanej we wcześniejszych orzeczeniach (por. III CZP 132/6; I CSK 384/09; III CZP 84/10; III CSK 5/11). Uznał również, że postulowana przez doktrynę propozycja liberalnej wykładni przepisów, na podstawie której możliwe byłoby objęcie udziałów tylko przez niektórych wspólników lub osobę trzecią, nie jest dopuszczalna w obecnym stanie prawnym i wymagałaby odpowiedniej zmiany przepisów. Kodeks spółek handlowych dopuszcza podwyższenie kapitału zakładowego poprzez utworzenie nowych udziałów lub podwyższenie wartości nominalnej już istniejących. Obecne brzmienie przepisów nie dawało jasnej odpowiedzi, czy uproszczone podwyższenie może być dokonane jedynie przez utworzenie nowych udziałów, czy dopuszczalne jest również podwyższenie na tej podstawie wartości nominalnej istniejących udziałów. Sąd słusznie uznał, że różnicowanie tych dwóch technik podwyższenia byłoby nieracjonalne, w szczególności uniemożliwiałoby dokonanie uproszczonego podwyższenia w przypadku przyjęcia modelu, w którym każdy ze wspólników posiada jeden udział (wówczas udziały te mogą mieć różną wartość nominalną). SN stwierdził, że w tym ostatnim przypadku uchwała o podwyższeniu może wyłączać zasadę proporcjonalnego objęcia udziałów przez dotychczasowych wspólników.
Uchwała SN jest istotną wskazówką dla wspólników, jak powinna być stosowana procedura uproszczonego podwyższenia kapitału zakładowego, aby nie narazić się na ryzyko zaskarżenia uchwały w tej sprawie przez niezadowolonego wspólnika.
