W toczącej się debacie na temat reformy II filara systemu emerytalnego słusznie wiele uwagi poświęca się zagadnieniu ochrony uprawnień członków Otwartych Funduszy Emerytalnych. W dyskusji tej nie można jednakże pominąć sytuacji samych funduszy, jako osób prawnych chronionych przez normy konstytucyjne (i międzynarodowe) na równi z osobami fizycznymi. Normy te wydają się przeczyć możliwości realizacji planów rządowych w zakresie przejęcia majątku OFE.
OFE jako osoba prawna
OFE jest osobą prawną prawa prywatnego. Zgodnie z art. 1 ust. 1 i 2 ustawy z 27 lipca 1997 r. o funduszach emerytalnych (UOFE) OFE jest osobą prawną powołaną w celu gromadzenia środków pieniężnych i ich lokowania z przeznaczeniem na wypłatę członkom po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego. Jako osoba prawna, OFE jest właścicielem swojego majątku, do którego należą m.in. wpłacone do Funduszu składki członków OFE (art. 6 UOFE).
Fundusz rozporządza swoim majątkiem poprzez inwestowanie powierzonych mu środków. W tym zakresie OFE nabywają obligacje skarbowe, akcje spółek i inne papiery wartościowe, które stają się częścią aktywów funduszu (art. 142 w zw. z art. 6 UOFE). Trafność inwestycji podejmowanych przez OFE rzutuje na wartość tzw. jednostek rozrachunkowych. Pomimo odmiennych funkcji społeczno-gospodarczych, konstrukcyjnie OFE wykazują szereg zbieżności z funduszami inwestycyjnymi działającymi na podstawie ustawy z 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych.
Z powyższym statusem funduszy emerytalnych wiąże się podleganie przez nie ochronie prawnej, zarówno na podstawie prawa krajowego, jak i międzynarodowego. W ten sposób OFE są m.in. podmiotami uprawnionymi do konstytucyjnej ochrony własności na gruncie art. 21 oraz art. 64 Konstytucji. Analogicznie własność OFE podlega ochronie na zasadzie art. 1 Protokołu nr 1 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (EKPC), jak i art. 17 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej (KPP). Wszystkie wymienione akty zakładają bowiem ochronę własności osób prawnych na równi z ochroną własności osób prywatnych.
Państwo wywłaszczające zobowiązane jest do zapłaty odpowiedniego odszkodowania