Projekt Kościuszko PLUS

Parafrazując słowa zmarłego polskiego filozofa Zygmunta Baumana, żyjemy w płynnej rzeczywistości, w świecie niepewności i zmienności. Często postrzegamy otaczający nas świat jako unikalną czasoprzestrzeń, jednak jednocześnie nie powinniśmy lekceważyć dwuznaczności historii poprzedzającej nasze czasy. XVIII-wieczne dążenie Tadeusza Kościuszki do wolności może posłużyć za inspirację do umacniania więzi pomiędzy Stanami Zjednoczonymi, Polską i Litwą.

Dziedzictwo Kościuszki uosabia złożoność czasów, w których żył, oraz odwagę, wizję i wpływ, jaki na przełomie XVIII i XIX wieku mogła wywierać jednostka. Urodzony w 1746 roku w Wielkim Księstwie Litewskim będącym częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Kościuszko prowadził życie pełne osiągnięć, przygód i internacjonalizmu, które budzi podziw nawet we współczesnych czasach.

Dwa powstania

„Czas zmian" – to odpowiednio opisuje burzliwy okres końca XVIII wieku. Powstanie Stanów Zjednoczonych i kolejne wojny o niepodległość ustanowiły nową globalną siłę. Rozbiór Rzeczypospolitej Obojga Narodów przez Prusy, Austrię i Rosję ostatecznie doprowadził do odnowienia krajowej konkurencji i do przedłużającej się stagnacji w stylu życia milionów mieszkańców Europy Wschodniej. Rewolucja francuska, rozkwit i ostateczny upadek epoki Napoleona kontynuowały wywieranie ogromnego wpływu na tożsamość narodową w Europie i poza nią.

Kościuszko miał odwagę i śmiałość, aby grać znaczące role w wyżej wymienionych epizodach historycznych. Po zdobyciu wiedzy wojskowej w Paryżu w latach 1769–1774 przystąpił do amerykańskiej wojny o niepodległość w 1776 roku. Utalentowany inżynier Kościuszko do dzisiaj jest czczony jako twórca znakomitych fortyfikacji w West Point, Saratodze i innych miejscach w USA.

Po powrocie do kraju Kościuszko stanął na czele oddziałów Armii Polsko-Litewskiej walczących z Rosjanami. Z politycznego punktu widzenia zmagania o zachowanie Unii Polsko-Litewskiej w latach 90. XVIII w. były już zakończone. W 1794 r. Kościuszko – zapalony rewolucjonista – dał sygnał do rozpoczęcia powstania. W trakcie insurekcji dowodził siłami około 6 tys. zwolenników i odniósł kilka istotnych taktycznie zwycięstw. Znacznie przewyższające liczbowo wojska rosyjskie w końcu doprowadziły do upadku powstania i w konsekwencji trzeci (i ostatni) rozbiór Rzeczypospolitej Obojga Narodów stał się faktem w 1795 r., pozbawiając oba kraje niepodległości aż do roku 1918.

Symbol wolności

Dziejowa rola Kościuszki została gruntownie przeanalizowana przez naukowców, badaczy wojskowości oraz entuzjastów historii. Amerykańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Kościuszki w West Point od wielu lat organizuje konferencję upamiętniającą jego osiągnięcia i wpływ, jaki wywarł zarówno na początki amerykańskiej republiki, jak i na schyłkowy okres Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Kościuszko jest przede wszystkim symbolem wolności, walki o powstanie trzech krajów, którym poświęcił swoje życie – Polski, Litwy i Stanów Zjednoczonych. Jeszcze większe znaczenie ma fakt, że świat, w którym żyjemy teraz, w swojej złożoności i nieprzewidywalności przypomina świat zamieszkiwany przez Kościuszkę.

Liberalne demokracje po raz kolejny stają w obliczu zagrożeń ze strony sił reprezentujących autorytaryzm, imperializm i kleptokrację. Obserwujemy rewanżyzm Rosji i wzrost Chin, popieranych przez wiele mniejszych reżimów walczących o wsparcie ze strony dominujących władz autorytarnych.

W płynnym świecie jedność wartości jest podstawą naszych wysiłków zmierzających do powstrzymania zagrożeń. Stany Zjednoczone, Polska i Litwa, wraz ze wspólnymi wartościami wolności, niezależności, przedsiębiorczości oraz charakterystyczną dla nich cechą polegającą na niepoddawaniu się, mają też wspólnego bohatera – Tadeusza Kościuszkę. Reprezentując młode demokracje, ludność polska i litewska ucieleśnia ducha, energię i idealizm młodego Kościuszki, który w wieku 30 lat zaryzykował to wszystko, wchodząc na pokład transatlantyckiego statku.

Strategiczny sojusz

Zatem mamy sposobność, by – używając Kościuszki jako symbolu – umocnić relacje pomiędzy trzema krajami. Poprzez konsolidację trójstronnego partnerstwa Polska, Litwa oraz USA umocnią więź transatlantycką. W ten sposób spotęgują, ku korzyści wszystkich, doktrynę odstraszającą państw Zachodu. Projekt Kościuszko PLUS (Poland, Lithuania, United States) mógłby finalnie przekształcić się w opartą na wspólnych wartościach i interesach regionalną strategię, obejmującą sprawy wojskowe, obronne, ekonomię i inwestycje w energię i środowisko, edukację oraz inicjatywy kulturalne.

Relacje w kwestiach obronności pomiędzy USA, Polską i Litwą w naturalny sposób stają się wyznacznikiem przyszłych wspólnych działań. Co ważne, amerykańscy, polscy i litewscy żołnierze służyli już razem, broniąc wolności zarówno na własnym terytorium, jak i daleko od domu – tak jak Kościuszko.