Pora na prawicę laicką?

Kiedy sześć lat temu współredagowałem publikację pt. „Religia i konserwatyzm. Sprzymierzeńcy czy konkurenci”, sądziłem, że jej tytuł dotyczy kwestii ważnej i ciekawej, choć w polskich warunkach raczej abstrakcyjnej. Dziś jednak trudno się oprzeć wrażeniu, że zawartą w tym tytule kwestię uznać można za jedno z ważniejszych pytań, jakie niosą wydarzenia z Krakowskiego Przedmieścia. A jednym z ich skutków może być pogłębiający się dystans między dwoma – jak się wielu zdawało – nieodrodnymi sojusznikami: polską prawicą (a przynajmniej jej częścią) a Kościołem.

[srodtytul]Sojusznicy czy konkurenci[/srodtytul]

Stawiając takie pytanie, dokonać trzeba kilku zastrzeżeń. Nie chodzi w nim oczywiście o całą polską prawicę (skądinąd pojęcie bardzo umowne), ale o tych polityków, publicystów i zwykłych wyborców, którzy z przekonaniem powtarzają, że krzyż nie jest w Polsce tylko znakiem wiary, ale także ważnym symbolem narodowym, i jako taki może i powinien być używany do demonstrowania patriotyzmu.

Po wtóre, sensem naszego pytania nie jest także snucie popularnych w mediach spekulacji o konkurencji między tzw. kościołami toruńskim a „łagiewnickim”. Po trzecie wreszcie, rzecz nie w samej tylko pokusie instrumentalizowania religii, której od czasu do czasu ulega większość partii i polityków.

[wyimek]W Europie Zachodniej mamy wiele przypadków konserwatywno-narodowej prawicy radzącej sobie doskonale w zlaicyzowanym społeczeństwie, bez języka i wrażliwości religijnej[/wyimek]

Sprawa wydaje się bardziej zaskakująca i bardziej złożona. Bój o krzyż przed Pałacem Prezydenckim – a także w mniejszym stopniu protest w Ossowie – ujawniły bowiem wyraźny spór o prawo do interpretowania dziedzictwa religijno-narodowego Polski, do którego Kościół i polska prawica przyznawały się dotąd wspólnie. W związku z nimi pojawiło się ważne pytanie: czy krzyż i jego duchowa symbolika jest w polskim życiu publicznym depozytem Kościoła katolickiego, który podkreśla jego uniwersalny i eschatologiczny charakter, czy też krzyża mogą używać w życiu publicznym także wierni, demonstrując swoje poglądy, emocje, a czasem bezradność czy wrogość?

Co ważniejsze, obie strony sporu – występujące dotąd najczęściej jako sojusznicy – rysujące się podziały wyraźnie nazwały i upubliczniły. Ze strony hierarchów pojawiły się zatem wspólne i mocne głosy o traktowaniu krzyża jako instrumentu i politycznego zakładnika, ze strony zaś drugiej znaczące milczenie, ignorowanie lub krytyka wspólnego głosu biskupów, co niedawno jeszcze po prawej stronie polskiej sceny politycznej było trudne do wyobrażenia.

Sytuacja ta rodzi oczywiście ważne kwestie natury filozoficznej i teologicznej. Ale wraz z nią pojawia się także pytanie całkiem przyziemne: czy w Polsce rozwinąć może się jakaś forma prawicy antyklerykalnej lub laickiej? Czy część polityków i wyborców prawicowych, którzy in gremio dość uważnie słuchali dotąd Kościoła, nie zacznie szukać jakiejś własnej prawicowej teologii wyzwolenia? Lub też odwrotnie, czy (na wzór zachodnioeuropejski) nie powstanie w Polsce jakaś odmiana prawicy laickiej.

[srodtytul]Dwa scenariusze[/srodtytul]

Scenariusz pierwszy polegać mógłby z grubsza na tym, że wraz z rozbudową mitu smoleńskiego jego najradykalniejsi wyznawcy coraz ściślej łączyć będą w nim elementy religijne i polityczne, aż do konstatacji, że walka z politycznymi przeciwnikami obozu braci Kaczyńskich jest już nie tylko obowiązkiem narodowym czy patriotycznym, ale wręcz chrześcijańskim. A każdy, kto tego nie rozumie, zdradza nie tylko ojczyznę, ale także i depozyt katolickiej wiary.

Zaczątki takiej swoistej teologii już znaleźć możemy w niszowej prasie konserwatywno-narodowej lub na forach internetowych, gdzie pisze się o „marionetkowych księżach” i biskupach, którzy opuścili misję Kościoła oraz swych wiernych. I jakkolwiek jej upowszechnienie wydaje się dziś jeszcze mało prawdopodobne, to zwróćmy uwagę, że równie mało prawdopodobne wydawało się połączenie Ewangelii z doktryną marksistowską, co jak wszyscy pamiętamy miało miejsce w potężnej fali „teologii wyzwolenia”, która łącząc Chrystusa z karabinem, wstrząsnęła Kościołem i społeczeństwem Ameryki Łacińskiej na długie dziesięciolecia.