Aby zrozumieć, co się stało po 1989 r., pomocna może być „Wielka transformacja" (1944) Karla Polanyiego. Choć praca ta dotyczy przeobrażeń przełomu XIX i XX w., zawarte w niej przemyślenia są pożyteczne dla analizy ostatnich 30 lat.
Cezura początkowa to upadek komunizmu, choć procesy do tego prowadzące zaczęły się wcześniej. Miażdżące zwycięstwo Solidarności 4 czerwca oraz utworzenie rządu Mazowieckiego 12 września dało początek środkowoeuropejskiej Wiośnie Ludów. Przy Okrągłym Stole to nie komuniści podzielili się władzą ze swoimi agentami, jak można to było usłyszeć niedawno w Pałacu Prezydenckim. Okrągły Stół otworzył drogę do tego, aby suweren za pomocą kartki wyborczej odzyskał Polskę dla siebie.
Nie bez bólu
Polska opozycja demokratyczna okazała się nadspodziewanie dojrzała do przejęcia odpowiedzialności za los kraju. W perspektywie krajowej rozstrzygające o sukcesie transformacji znaczenie miały reformy w trzech sferach. Po pierwsze, doszło do przekształcenia w państwo w pełni demokratyczne (wolne wybory, pluralizm polityczny, trójpodział władz, rządy prawa, niezależność sądownictwa oraz instytucje społeczeństwa obywatelskiego, w tym wolne media). Po drugie, reformy Balcerowicza uczyniły polską gospodarkę szybko, choć nie bez bólu, otwartą gospodarką rynkową. Umożliwiło to ruszenie z głębokiej zapaści pozostawionej przez PRL. Po trzecie, dzięki reformie samorządu doszło do decentralizacji władzy, czyli upodmiotowienia społeczności lokalnych i wyzwolenia ich energii.
Transformacja objęła także politykę zagraniczną. Doszło do odwrócenia Polski ze Wschodu na Zachód za sprawą linii Mazowieckiego–Skubiszewskiego. Składały się na nią cztery główne punkty: 1) „powrót do Europy", czyli związanie się ze Wspólnotą Europejską oraz bliskie więzi z Niemcami i Francją; 2) oparcie bezpieczeństwa na członkostwie w NATO i mocnej więzi z USA; 3) odbudowę Europy Środkowej jako odrębnego bytu geopolitycznego (od byłego bloku); 4) ułożenie stosunków z państwami byłego Związku Sowieckiego, normalizację stosunków z Rosją oraz wspieranie pluralizmu geopolitycznego w Europie Wschodniej, aby uniemożliwić czy chociaż utrudnić satelityzację nowych państw przez Moskwę.
Globalna transformacja
Dzięki upadkowi bloku komunistycznego i ZSRR zaczyna się próba rozszerzenia zachodniego wzorca rozwojowego na niemal cały świat. Polanyi w „Wielkiej transformacji" pisze o czterech filarach XIX-wiecznego porządku: równowaga sił, system waluty złotej, międzynarodowy wolny rynek oraz państwo liberalne.