Około roku 1990 miały miejsce dwie rewolucyjne zmiany gospodarcze w wymiarze globalnym. Jedna to załamanie się w krajach „realnego socjalizmu" systemu gospodarczego opartego na centralnej roli biurokracji państwowej w decydowaniu o tym, co, jak i dla kogo produkować. W rezultacie systemowej transformacji doszło w sferze gospodarczej do przejścia w bardzo krótkim czasie na system konkurencyjnej gospodarki rynkowej, oparty na centralnej roli przedsiębiorców i prywatnej własności po stronie podaży, preferencjach konsumentów po stronie popytu oraz regulacyjnej i redystrybucyjnej roli państwa.
W krajach wysoko rozwiniętych tempo wzrostu produktu krajowego brutto (PKB) na mieszkańca, a ściślej na roboczogodzinę, zależy niemal całkowicie od tempa wzrostu sektora produkującego zmiany technologiczne oraz podnoszącego kwalifikacje pracowników. W tych krajach trend tempa rozwoju był w ostatnich dwóch wiekach stosunkowo stabilny w czasie i podobny. Natomiast w krajach doganiających tempo wzrostu gospodarczego zależy przede wszystkim od wielkości transferu technologii z krajów wysoko rozwiniętych, a ta wielkość zależy z kolei od ich polityki gospodarczej, w szczególności od poziomu inwestycji w relacji do PKB, jakości instytucji oraz kwalifikacji pracowników. To powoduje, że tempo doganiania jest tam bardzo zróżnicowane między krajami i zmienne w czasie.
Doganianie Zachodu
Druga kluczowa zmiana dotyczy dużego wzrostu tempa rozwoju w wielu krajach dotąd słabo rozwiniętych, obejmujących łącznie 85 proc. ludności świata. Główne kraje tej grupy to Chiny oraz Indie.
W wieku XIX i XX rosła procentowa luka dochodowa między tą grupą a krajami wysoko rozwiniętymi. W rezultacie tej drugiej zmiany od 30–40 lat luka ta zaczęła się szybko zmniejszać. Ta zmiana z dywergencji na konwergencję dotyczy także Polski. Luka jest jednak nadal duża. Podejmę w oddzielnym artykule temat możliwości jej dalszego zmniejszania w najbliższych 20–30 latach.
W ostatnich 40–50 latach miała też miejsce duża, wręcz rewolucyjna, zmiana instytucjonalna i polityczna w wymiarze europejskim, powstanie i rozwój Unii Europejskiej, z konsekwencjami gospodarczymi, cywilizacyjnymi oraz politycznymi dla krajów członkowskich oraz w wymiarze globalnym. Zmiany gospodarcze i polityczne pierwszej rewolucji umożliwiły też poszerzenie UE. Polska została członkiem Unii dopiero w roku 2004. W ostatnich 15 latach nasz kraj był beneficjentem tego przystąpienia. Odnotuję niektóre z tych korzyści.