Brazylia powraca na właściwy tor

Nieco ponad półtora roku temu zostałem szefem rządu z zadaniem rozprawienia się z najcięższym kryzysem gospodarczym w historii wraz z jego głębokimi implikacjami społecznymi w całym kraju. Stojąc w obliczu tego wyzwania, zaproponowałem program transformacji, nie uciekając się jednak do rozwiązań populistycznych. Program ten stanowi najbardziej rozległy zestaw reform strukturalnych ze wszystkich, jakie zostały przeprowadzone w ciągu ostatnich 30 lat. Jego fundamentem są: równowaga fiskalna, odpowiedzialność społeczna i wzrost produkcji krajowej.

Widoczne efekty

Recesja uległa odwróceniu i gospodarka brazylijska notuje wzrost już drugi kwartał z rzędu. Specjaliści przewidują wzrost PKB na poziomie 1 proc. w roku 2017. Inflacja, która w maju osiągała poziom zbliżony do 10 proc., obecnie znajduje się poniżej środka limitu, tj. na poziomie 2,54 proc. (wynik z września). Siła nabywcza wzrosła, podążając za ponad 6-proc. wzrostem płacy realnej. Podstawowa stopa procentowa, która w maju 2016 wynosiła 14,25 proc., obniża się sukcesywnie. Indeks SELIC (Special Clearance and Escrow System) obniżył się do najniższego od czterech lat poziomu 7,5 proc., przy tym bankowy spread także uległ znacznemu obniżeniu. Sam spadek stopy procentowej zapewnił Skarbowi Państwa przychód w wysokości 80 mld BRL (24,620 mld USD).

Bilans handlowy bije kolejne rekordy: nadwyżka w obrocie osiągnęła 58,477 mld USD w okresie pomiędzy styczniem i październikiem bieżącego roku (oznacza to wzrost o 51,8 proc. w porównaniu z analogicznym okresem 2016 roku).

Produkcja przemysłowa wzrosła o 1,6 proc. w tym samym okresie (w maju 2016 roku notowany był spadek na poziomie 9,8 proc.). Eksport pojazdów wzrósł o 55,7 proc. w odniesieniu do 2016 roku i przekroczył w obecnym roku 560 tysięcy jednostek. Sprzedaż nowych pojazdów na rynku wewnętrznym wzrosła o 9,28 proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego.

Zbiory zbóż powinny osiągnąć w 2017 roku rekordową historycznie wartość 242 milionów ton, co będzie oznaczało wzrost o 30 proc. w odniesieniu do roku poprzedniego. Potwierdzeniem przyspieszenia w brazylijskiej gospodarce jest natężenie ruchu w portach, które w 2017 roku wzrosło o 5,7 proc., jednocześnie krajowy rynek lotniczy zanotował wzrost o 6,6 proc. w porównaniu z wrześniem 2016 roku.

Wzrost zaufania

Pasmo sukcesów odnotowanych w ostatnim czasie powoduje wyraźny wzrost zaufania do brazylijskiej gospodarki. Indeks zaufania klientów (FGV) osiągnął w październiku najwyższą od lipca 2014 roku wartość – 90,3. Wskaźnik ryzyka EMBI obniżył się z 544 punktów (styczeń 2016) do 239 punktów (październik 2017), co oznacza redukcję spreadu suwerennego o 56,1 proc. Jednocześnie Indeks CDS (Credit Default Swap), który od pięciu lat pozostawał na poziomie 328 punktów, obecnie osiągnął 173,5 punktu.

IBOVESPA przekroczył 76 tysięcy punktów we wrześniu 2017 roku, przy poziomie 38 tysięcy punktów w styczniu 2016. Skumulowane Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne (FDI) w pierwszym semestrze 2017 roku osiągnęły 40,3 mld USD (78,9 mld USD w 2016 roku).

Na aukcjach energii przeprowadzonych w ramach nowego modelu regulacyjnego, włączając licytację na bloki wydobywcze z obszarów pokładów przedsolnych, zgromadzono ponad 22 miliardy BRL (6,760 mld USD). Jedynie w tym sektorze oczekiwane są inwestycje o wartości 444 miliardów BRL (136,420 mld USD) wraz ze wzrostem zatrudnienia o 500 tys. nowych miejsc pracy.

Środki zaradcze wprowadzone w celu racjonalizacji i większej przewidywalności ekonomicznej wpływają na poprawę klimatu w biznesie, głównie poprzez odbiurokratyzowanie sektora rolnego, usług, sektora detalicznego i handlu zagranicznego. Prawo o odpowiedzialności przedsiębiorstw państwowych pozwoliło na podniesienie profesjonalizmu zarządzania przedsiębiorstwami publicznymi. Utracona wiarygodność państwowych spółek jest przez nie stopniowo odzyskiwana. Startując ze straty na poziomie 32 mld BRL (9,832 mld USD) w 2015 roku, osiągnęły zysk w wysokości 4,6 mld BRL (1,413 mld USD) w 2016 i 17,3 mld BRL (5,31 mld USD) w pierwszym semestrze 2017 roku.

Miliony nowych miejsc pracy

W celu zwiększenia produktywności została wprowadzona reforma prawa pracy. System został unowocześniony, jednak bez pozbawiania pracowników dotychczasowych praw, przez co pracownicy wcześniej wyłączeni (zatrudniani nieformalnie) zostali objęci legalnymi umowami.

Pozytywny rezultat przeprowadzonych reform ma swoje odbicie we wzroście wskaźnika zatrudnienia. Skumulowany wynik tego roku według danych krajowego rejestru zatrudnienia (CAGED) to 163 tysiące stanowisk pracy, w porównaniu z 448 tysiącami stanowisk utraconych pomiędzy styczniem i majem 2016 roku. Badania przeprowadzone przez Brazylijski Instytut Geografii i Statystyki (IBGE) wykazały, że jedynie w trzecim kwartale 2017 roku zostało utworzonych 1,061 miliona stanowisk pracy i 524 tysiące osób utraciło status bezrobotnego. Rzeczywisty dochód pracowniczy wzrósł o 3,9 proc. w trzecim kwartale 2017 roku, w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego.

Odbudowanie odpowiedzialności sektora finansów i wzrost gospodarczy pozwalają na zwiększenie wydatków na potrzeby społeczne. Programy, których funkcjonowanie poprzednio zagrożone było ciężką sytuacją finansów publicznych, zostały zrewaloryzowane z uznaniem pułapu konstytucyjnego i zgodnie z wydolnością budżetu wydatków publicznych. Subsydium dla rodzin „Bolsa Família" wzrosło o 12,5 proc. (po prawie dwóch latach bez jakiejkolwiek korekty) i przy kolejce oczekujących zredukowanej do zera. Rząd poszedł dalej, wprowadzając program „Progredir" (podążać naprzód), który wspiera rodziny z niego korzystające w uzyskaniu zatrudnienia, kredytu i osiągnięciu niezależności. Niezwykle odważną decyzją z mojej strony było uwolnienie środków z nieaktywnych kont Funduszu Gwarancji Czasu Zatrudnienia (FGTS) i uprzedzenie wypływu środków zgromadzonych na kontach programu PIS-PASEP (zapewniającego m.in. ubezpieczenia dla bezrobotnych), na czym skorzystały miliony Brazylijczyków, a gospodarka otrzymała zastrzyk środków w postaci 60 miliardów BRL (18,340 mld USD).

Miliardy na zdrowie i edukację

Budżet przeznaczony na opiekę zdrowotną i edukację został podwyższony. Usprawnienie zarządzania ochroną zdrowia zaowocowało zwiększeniem środków na podstawowe usługi: 4 miliardy BRL (1,23 mld USD) zostały przekierowane na zakup wyposażenia, uruchomienie nowych jednostek i zatrudnienie personelu. Program „Farmácia Popular" (apteka dostępna dla wszystkich) zużywał 80 proc. swojego budżetu na wydatki administracyjne. Przepływ środków w nowej formie rozszerzył o 100 milionów BRL (30,73 mln USD) fundusz na zakup podstawowych leków. W sektorze edukacji wprowadzenie reformy szkolnictwa średniego pozwoliło na dostosowanie przebiegu kariery uczniowskiej do osobistych możliwości i sytuacji na rynku pracy. Fundusz FIES (Fundusz Finansowania Kształcenia) został zrewaloryzowany, zapewniono w nim 75 tysięcy nowych miejsc i obecnie jest całkowicie zrównoważony. Przekazano ponad 700 milionów reali (213,97 mln USD) na konto funduszu, aby zapobiec opóźnieniom w wypłatach środków. Wraz z uruchomieniem satelity geostacjonarnego umożliwiono upowszechnienie szerokopasmowego dostępu do internetu w Brazylii.

Osiągnięte rezultaty potwierdzają, że zaproponowana i realizowana przez rząd strategia jest trafiona. Pokonaliśmy kryzys i powróciliśmy na ścieżkę rozwoju. W przekonaniu, że nie ma czasu do stracenia, będę dążył do przyspieszenia zatwierdzenia agendy reform. Kolejnym krokiem będzie kontynuacja tych, które zagwarantują wypłacalność i przetrwanie systemu oraz wyeliminowanie przywilejów. Uproszczenie przepisów podatkowych, kolejny priorytet, zwiększy konkurencyjność krajowej produkcji. Dzięki niezbędnemu wsparciu Kongresu Narodowego, pracowników i kręgów biznesowych przywracamy Brazylię z powrotem na właściwe tory.

77-letni Michel Temer to brazylijski polityk i prawnik. Urząd prezydenta objął w sierpniu 2016 r., po tym jak postawiono w stan oskarżenia i usunięto z urzędu lewicową prezydent Dilmę Rousseff. Jego kadencja upływa 31 grudnia 2018 r.

Problemy polityczne, gigantyczny potencjał

Brazylia to jedna z największych gospodarek wschodzących świata, która po dwóch latach ciężkiego kryzysu politycznego i ekonomicznego wraca na właściwe tory.

Po znaczących spadkach na poziomie prawie 4 proc. brazylijska gospodarka zanotuje w tym roku umiarkowany wzrost. Rok 2018 zapowiada się jeszcze lepiej: PKB ma rosnąć o blisko 2 proc.