Dom mieszczan z barokowymi podcieniami

W czasie działań wojennych uszkodzona została słynna sandomierska Brama Opatowska, w którą uderzyły dwa pociski (poważnym problemem był drugi z nich, który okazał się niewybuchem). Gotycki ratusz miał w czasie wojny uszkodzoną dolną część wieży. W styczniu 1945 roku – po wyzwoleniu miasta z rąk niemieckich – dokonano oględzin 11 domów trafionych pociskami, z których cztery zagrażały bezpieczeństwu lokatorów i przechodniów. Wśród tych najbardziej niebezpiecznych był lekko zniszczony dom pod adresem Rynek 10. Projekt odbudowy opracowano już w 1947 roku, ale remont przeprowadzono dopiero w latach 1955–1956 ze środków społecznego Funduszu Odbudowy Stolicy.

W 1964 roku mieszkańcy Sandomierza przeżyli chwile grozy. Ulice i chodniki w obrębie Starego Miasta zaczęły zapadać się pod ziemię. Nagłe osuwanie się gruntu stanowiło poważne zagrożenie dla ludzi i budynków. Przeprowadzone śledztwo wykazało, że pod miastem znajduje się labirynt głębokich na 12 metrów piwnic wykopanych jeszcze w średniowieczu. Łatwość kopania skłaniała dawnych mieszkańców do wiercenia dziur w ziemi, które mogły służyć później jako spiżarnie, magazyny, a także kryjówki przed nieprzyjacielem. Groźną sytuację udało się opanować dzięki funduszom przyznanym przez władze centralne. Komisja Planowania przy Radzie Ministrów przyznała 83 mln zł na prace zabezpieczające i remonty.

Zespół pracowników naukowych z Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie pod kierunkiem profesora Feliksa Zalewskiego opracował w latach 60. XX wieku skuteczny plan ratowania Starówki sandomierskiej. Do końca lat 70. udało się nie tylko zabezpieczyć teren przed dalszym osuwaniem się, ale także przeprowadzić renowację wielu starych kamienic na Rynku. Kilka z nich, dzięki wytężonym pracom konserwatorskim, odzyskało dawny splendor, dobitnie zaświadczając o wspaniałej przeszłości miasta władanego przez Piastów i Jagiellonów. Były wśród nich m.in.: gotycka kamienica pod numerem 5, renesansowa kamienica pod numerem 4 oraz barokowa kamienica pod numerem 27, nazywana dziś kamienicą Pod Ciżemką.

Etos miasta

„Kulturalne tradycje Sandomierza, jego zabytki architektoniczne, twórcze oddziaływanie atmosfery miasta na artystów i uczonych różnych epok, wreszcie trwała obecność w polskiej literaturze sprawiły, że czas obecny jest tu zawsze oceniany przez pryzmat historii", uważa profesor Marta Meducka, specjalizująca się w dziejach regionu. Dorobek minionych wieków jest dla tego miasta dumą, czymś, wokół czego mieszkańcy mogą budować obecnie własną tożsamość. Lecz ten dorobek niejednokrotnie bywa dla miasteczka ciężarem trudnym do udźwignięcia. „Teraźniejszość była i jest dla Sandomierza mało życzliwa, sytuując go zawsze peryferyjnie, na przekór centralnej roli, jaką odgrywał w czasach swej świetności", ocenia Meducka.

Decyzją prezydenta Andrzeja Dudy z 22 listopada 2017 roku Starówka w Sandomierzu – jako zespół architektoniczno-krajobrazowy – została w całości wpisana na listę pomników historii. Wśród obiektów ważnych dla dziedzictwa narodowego znajdują się tu: katedra Najświętszej Panny Marii z freskami w stylu bizantyńskim, gotycki dom misjonarzy zwany Domem Długosza, późnoromański kościół św. Jakuba z klasztorem dominikanów, gotycko-renesansowy ratusz miejski oraz gmach szkoły średniej Collegium Gostomianum otwartej w 1602 roku. W skład zespołu architektonicznego wchodzi również kamienica Oleśnickich, w której murach znajduje się Muzeum Regionalne, Poczta Polska i Biblioteka Publiczna. ©?

Historia zapisana w murach

Od 21 do 22 maja w Gdyni już po raz drugi odbywał się zorganizowany przez „Rzeczpospolitą" Real Estate Impactor. W tym roku tematem głównym konferencji była tożsamość miast. Bez niej trudno zabiegać dziś m.in. o przychylność inwestorów, którzy są niezbędni do rozwoju metropolii XXI w. Pielęgnowanie tożsamości nierozerwalnie łączy się z dbaniem o autentyczność i historię. Ta zapisana jest chociażby w tysiącach pięknych kamienic rozsianych w najróżniejszych miejscach Polski. Stąd nasz cykl o kamienicach z duszą.