Mieszkania zakładowe: darmowe przewłaszczenie jeszcze tylko przez rok - zdecydował TK

Trybunał Konstytucyjny wydał wczoraj orzeczenie w sprawie wykupu mieszkań zakładowych (sygnatura akt: P 17/10).

Chodzi o lokale w budynkach nieodpłatnie przekazywanych przez przedsiębiorstwa państwowe spółdzielniom mieszkaniowym. Nie wiadomo dokładnie, ile jest takich mieszkań, ale najwięcej znajduje się na Śląsku.

Rozstrzygnięcie Trybunału

Trybunał uznał za niekonstytucyjny przepis dający najemcy prawo do nabycia na własność od spółdzielni mieszkaniowej lokali zakładowych już po spłaceniu ewentualnych zaległości czynszowych. Chodzi o art. 48 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Przepis został uchylony tylko w tym zakresie, w jakim przyznawał najemcy roszczenie do darmowego przewłaszczenia.

– Przepis ten nadmiernie ingeruje w prawo własności spółdzielni – uzasadniała wyrok sędzia Maria Gintowt-Jankowicz. Jak wskazywała, muszą one bowiem wyzbywać się mieszkań pod tytułem darmym.

TK odroczył o rok utratę mocy obowiązującej tego przepisu (od daty publikacji wyroku w Dzienniku Ustaw) i przekazał do Sejmu postanowienie sygnalizacyjne z prośbą o przygotowanie jego nowelizacji. – Trybunał nie jest przeciwny przekształceniom tego typu najmu we własność na preferencyjnych zasadach finansowych – podkreślała sędzia Maria Gintowt-Jankowicz. – Pod warunkiem jednak, że są one racjonalne i uzasadnione.

Odroczenie wejścia w życie wczorajszego wyroku oznacza, że jeszcze przez 12 miesięcy lokatorzy będą mogli przekształcać prawo do mieszkań we własność za darmo.

Pod warunkiem jednak, że wcześniej spółdzielnia otrzymała taki lokal bezpłatnie od przedsiębiorstwa państwowego. Trybunał zwrócił też uwagę, że z przywileju darmowego przewłaszczenia powinni skorzystać tylko ci najemcy (ich rodziny), którzy zajmowali lokale zakładowe już w chwili, gdy przedsiębiorstwa przekazywały je spółdzielniom.

– Wczorajsze orzeczenie oznacza, że teraz własność lokali zostanie przeniesiona na najemców na podstawie albo wyroków sądowych, albo umów zawartych bezpośrednio ze spółdzielniami – wyjaśnia Artur Zarychta, radca prawny, który prowadzi kilkanaście tego rodzaju spraw. – Powstaje oczywiście też pytanie, czy spółdzielnie, które przewłaszczyły się za darmo, będą mogły domagać się odszkodowań od Skarbu Państwa.

Skąd wziął się problem

Trybunał nie zostawił suchej nitki na ustawodawcy za opieszałość. Chodzi o to, że całe zamieszanie z wykupem powstało po 15 sierpnia 2009 r. Wtedy to Trybunał wydał wyrok (sygn. K 64/07) uchylający art. 48 ust. 3 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, zawierający finansowe zasady wykupu mieszkań bezpłatnie przekazanych spółdzielniom. Ustawodawca po tym wyroku nie poprawił tych zasad. W konsekwencji stało się możliwe przekształcanie mieszkań za darmo. Potwierdził to Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 8 stycznia 2010 r. (sygn. IV CSK 292/09). Do sądów zaczęły trafiać dziesiątki spraw najemców. Większość zawieszała jednak postępowania w oczekiwaniu na wczorajsze rozstrzygnięcie Trybunału.

OPINIA

Jerzy Jankowski, Krajowa Rada Spółdzielcza