Aby to było możliwe, resort rolnictwa musiał przygotować nakładkę na przepisy wcześniej przygotowane przez ministerstwo klimatu, autora nowelizacji prawa OZE.  Miała dostosować polskie prawo do wymogów dyrektywy unijnej, która przewiduje możliwość zakładania spółdzielni energetycznych generujących energię z OZE, ale powstała felerna. Resort rolnictwa musiał nowelizacje poprawiać.

Wprawdzie głównym beneficjentem zmian miały być wsie, ale przy okazji nową opcję zabezpieczenia energetycznego zyskają też np. spółdzielni mieszkaniowe, szukające oszczędności na rachunkach prowadzonych nieruchomości. Na rynku pojawiają się nowi producenci energii, którzy produkują ją w wielu mniejszych, zdecentralizowanych zakładach na poziomie lokalnym i regionalnym. Wykorzystują „swoje" dostępne regionalnie zasoby - słońce, wiatr i biomasę. Te zasoby, których wykorzystanie jeszcze pięć - dziesięć lat temu było mało opłacalne, obecnie, dzięki olbrzymiemu rozwojowi technologicznemu, staje się powszechne. Ich wykorzystanie generuje obecnie nowe dochody, a także oszczędności.

Stare kontra nowe

W myśl obecnych przepisów ustawy o OZE spółdzielnia energetyczna nie może sprzedawać wyprodukowanej energii, a jedynie wytwarzać ją na własne potrzeby. Nie może zatem na siebie zarabiać. I jest to, jak mówi ekspert Bartłomiej Kupiec, istotna ich wada. Ponadto obecna ustawa stawia wysokie wymogi co do pokrycia wewnętrznego zapotrzebowanie na energię elektryczną, ciepło czy biogaz.

- Na przykład warunek pokrycia nie mniej niż 70 proc. rocznego zapotrzebowania na energię elektryczną swoich członków przez wszystkie źródła OZE należące do nowo powstałej spółdzielni energetycznej. To znacząco podnosi koszty inwestycyjne i organizacyjne, co może zmniejszyć opłacalność założenia spółdzielni przez obywateli mieszkających na terenie miejsko-wiejskim - komentuje ekspert.

W świetle projektowanych zmian przedsiębiorstwo energetyczne zajmujące się przesyłem lub dystrybucją energii elektrycznej nie będzie mogło odmówić wydania warunków przyłączenia dla instalacji odnawialnego źródła energii, która będzie wytwarzać energię elektryczną w ramach spółdzielni energetycznej po spełnieniu dwóch podstawowych warunków, po pierwsze, jeśli moc instalacji będzie dostosowana do potrzeb odbiorców spółdzielni energetycznej oraz umożliwi przynajmniej w 50 proc. godzinowe bilansowanie ilości wytwarzanej i zużywanej energii w ramach tej spółdzielni energetycznej.

W blokach startowych

Członkostwo w spółdzielni energetycznej będzie przynosiło istotne korzyści ekonomiczne. Z puntu widzenia potencjalnie zainteresowanych zakładaniem spółdzielni, nakładka na ustawę o OZE proponuje, aby ich członkami mogły być też samorządy terytorialne i aby nie musiały stosować prawa zamówień publicznych, w sytuacji, gdy będą chciały nabyć energię od spółdzielni energetycznej, której będą członkiem. Ma to być instrumentem zachęcającym samorządy lokalne do zaangażowania się w te inicjatywy.

- Spółdzielnia energetyczna w każdym przypadku jest spółdzielnią w rozumieniu ustawy z 16 września 1982 r. Prawo spółdzielcze albo spółdzielnią rolników, o której mowa w ustawie z 4 października 2018 r. o spółdzielniach rolników. Nie ma przeszkód, aby spółdzielnia energetyczna powstała z udziałem np. mieszkaniowej, gminy, gminnej spółki i innej spółdzielni. Co więcej, w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi uważamy, że naturalnym partnerem dla rozwoju spółdzielczości energetycznej powinny być właśnie samorządy lokalne – wyjaśnia radca prawny dr Marcin Rokosz, koordynator merytoryczny prac zespołów eksperckich w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi.

Jak się to robi

Jak wyjaśnia wiceminister rolnictwa Janusz Kowalski, warunkiem założenia spółdzielni energetycznej jest otwartość i gotowość do podjęcia współpracy przez okolicznych mieszkańców, rolników, przedsiębiorców, a także samorząd danej gminy. - Główną zasadą każdej tworzonej spółdzielni energetycznej jest pełna swoboda wyboru rodzaju instalacji, ich możliwych lokalizacji, a także zasad wzajemnych rozliczeń za wytwarzaną i zużywaną energię. Jest to dobrowolne zrzeszenie, którego inicjatywa założenia wychodzi od samych zainteresowanych podmiotów. Oczywiście, wszelkiego wsparcia na etapie planowania i zakładania spółdzielni energetycznej udziela Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa – deklaruje.